12 stycznia 2025

Regionalna biblioteczka w 2024 r. (Nie)polecajki

Lubię moment, kiedy zbieram informacje o książkach, czasopismach i regionalnych publikacjach, które nabyłam w poprzednim roku. Prezentuję te, które kupiłam, dostałam w prezencie lub sama współtworzyłam i dlatego otrzymałam egzemplarz. Podaję te, które w 2024 r. trafiły do moich zbiorów, a są wśród nich i wydawnictwa z minionego roku, i starsze. Nie jest to również spis tego, co wyszło w 2024 r., bo nie kupuję wszystkiego, co pojawi się na regionalnym rynku wydawniczym. Postanowiłam wspomnieć o publikacjach dostępnych jedynie w wersji online, bo warto z nich korzystać, skoro jest możliwość. Wiem, że ten coroczny przegląd pozwala zainteresowanym uzupełnić zbiory, a niezdecydowanych zachęca do nabycia prezentowanych tu pozycji. W tym roku zdecydowałam się nieco więcej napisać na temat niektórych publikacji, niejako je recenzując, ponieważ nabyłam i publikacje, które mnie zachwyciły, które bardzo cenię, i takie, które mnie rozczarowały. Zapraszam do lektury!

Listę dzielę na kategorie tematyczne. Dzięki temu nie zapomnę o żadnym nabytku, a Ty możesz łatwo odnaleźć to, co najbardziej Cię interesuje. Większość zdjęć okładek to jednocześnie linki do stron, na których znajdziesz informacje o możliwości nabycia danej książki. Jeśli zdjęcie publikacji robiłam sama, nie ma podpisu, w innym wypadku podaję źródło. Kolejność publikacji w ramach danej kategorii jest przypadkowa.

Zaczynamy od Kurpi Zielonych (tu jedna publikacja dotyczy i Kurpi, i Ostrołęki), następnie przenosimy się do Puszczy Białej i na Kurpie Białe (a te pojęcia nie są jednoznaczne), potem zapraszam na Mazowsze (głównie powiat przasnyski i makowski oraz Ostrołęka), dalej będzie przegląd innych publikacji (historia, etnografia, historia mówiona, herstoria, reportaże), wreszcie... płyty z muzyką tradycyjną z Kurpi Zielonych i Białych.



1. Kurpie Zielone
A. Kurpie. Puszcza Zielona, t. 1–3, red. Anna Kutrzeba-Pojnarowa, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1965
Miałam skserowane wszystkie tomy (zrobiłam to chyba jeszcze na studiach), ale nie ma to jak książka w wersji oryginalnej, której możesz dotknąć, nacieszyć się nią, podkreślać ołówkiem, a zdjęcia nie są przyciemnione i zamazane przez skanowanie itp. W ciągu ostatnich 2 lat bardzo często sięgałam po różne artykuły, które umieszczono w trzech tomach tej monumentalnej pracy. To głównie materiały etnograficzne, ale mają już wartość historyczną. Znajdziemy tu umówienie np. rolnictwa, transportu, rybołówstwa, pasiecznictwa na Kurpiach Zielonych. Książki znalazłam na Allegro. Cały zestaw jest naprawdę drogi (ok. 300 zł), ale nie wahałam się.

Źródło zdjęcia (dostęp 3 I 2025 r.).

B. Tomasz Mierzejek, Anna Kordecka. Prekursorka twórczości ludowej na Kurpiach, Myszyniec 2024
W 2024 r. przypadała 50. rocznica śmierci Anny Kordeckiej. Dlatego w holu budynku Regionalnego Centrum Kultury Kurpiowskiej im. ks. Władysława Skierkowskiego w Myszyńcu odsłonięto tablicę ją upamiętniającą, przygotowano wystawę planszową Anna Kordecka. Prekursorka twórczości ludowej na Kurpiach i wydano książkę o tym samym tytule. Jak się później okazało, to pierwsza z serii publikacji o twórcach i twórczyniach ludowych związanych z Myszyńcem i okolicami. Przeszkadza mi jednak upchanie zbyt wielu elementów na jednej stronie (i tak w całej książce), co zaciera przejrzystość publikacji i utrudnia czytanie, oraz niedostateczne przyłożenie się do podania źródeł, opisów bibliograficznych itp. Niemniej książka zawiera wiele niepublikowanych fotografii i ciekawych materiałów. Publikację dostałam od wydawcy. Pytaj o nią w RCKK.


C. Tomasz Mierzejek, Stanisław Sieruta – wirtuoz tradycyjnego śpiewu i tańca kurpiowskiego, Myszyniec 2024
W ślad za książką o Annie Kordeckiej poszło opracowanie o Stanisławie Sierucie. Publikacja miała premierę w maju podczas 35. Jarmarku Kurpiowskiego w Myszyńcu, konkursu, który nosi imię Sieruty. Powstała wystawa o takim samym tytule jak książka. Pokazywano ją w Myszyńcu oraz podczas Nocy Muzeów w Muzeum-Skansenie im. Adama Chętnika w Nowogrodzie, gdzie miałam okazję ją zobaczyć. Opinię mam identyczną jak nt. opracowania o Annie Kordeckiej: wartościowa książka z wieloma ciekawymi informacjami i świetnymi materiałami ilustracyjnymi, ale tak bardzo upchanymi, że trudno mi ją czytać, a nawet przeglądać, i słaba edytorsko-korektorsko. Publikację dostałam od wydawcy. Należy o nią pytać w RCKK.


D. Małgorzata Karczewska, Maciej Karczewski, Jacek Czaplicki, Kierzek i Zawady. Cmentarze z czasów I wojny światowej w Puszczy Kurpiowskiej, Białystok 2023
Książka jest dostępna online. Wydał ją Ośrodek Badań Europy Wschodniej przy Uniwersytecie w Białymstoku. Inne publikacje ośrodka też są dostępne online, warto z tego skorzystać: KLIK. Chwała wydawcom, że dbają o dostępność publikacji! Jeśli chodzi o tę omawianą, to śledziłam prace archeologiczne na cmentarzach w gminie Kadzidło i Baranowo oraz wolontariackie działania m.in. społeczności szkolnej w Zawadach, OSP Brodowe Łąki i osób prywatnych na rzecz opieki nad cmentarzami z I wojny światowej, których na Kurpiach jest pełno. Książka to opis i działań zbrojnych na badanym terenie, i znalezisk, i aktywności społecznych na rzecz pamięci o wydarzeniach sprzed ponad 100 lat, które stanowią część naszej lokalnej historii. Bardzo ciekawa i dobrze wydana publikacja, jedna z lepszych, jakie ostatnio widziałam. Kupiłam ją od wydawcy (chyba jako jeden z ostatnich egzemplarzy). Czytając ją, szczególnie tę część o walkach zbrojnych, wpadłam na pomysł niesamowitego tematu badań. Już podjęłam pierwsze kroki!


E. Leszej Zugaj, Historia administracji w gminie Kadzidło, Kadzidło 2023
Tego typu publikacje lubelski historyk pisze na zamówienie samorządów lokalnych. Tę zamówił Urząd Gminy w Kadzidle. Książka zawiera podstawowe informacje na temat podziałów administracyjnych i ich zmian w ciągu wieków oraz przynależności miejscowości w gminie Kadzidło, uzupełnione mapami oraz fragmentami z dzienników urzędowych. Problem z tego typu publikacjami jest jednak taki, że nierzadko nie są podawane źródła informacji, a same informacje bywają błędne i przedstawione schematycznie. Wystarczy zmienić nazwy miejscowości i bach, łatwo możemy stworzyć kolejną książkę o zmianach administracyjnych w danej gminie. Niemniej publikacja zapewnia podstawową wiedzę, ale należy ją traktować z ostrożnością. Podobne zdanie mam o poprzednich książkach autora, które mam w swoich zbiorach: Historia administracji w gminie Jednorożec (Jednorożec 2015) oraz Gmina Kadzidło (dawna gmina Dylewo) w okresie międzywojennym i wojny polsko-bolszewickiej  (Kadzidło 2020). Jest to jednak najładniej wydana książka administracyjna L. Zugaja, jaką widziałam. Zadbał o to wydawca, czyli Urząd Gminy w Kadzidle (tam szukaj książki, to część serii Biblioteczka Kurpiowska) i grafik Bartosz Duda.

Źródło zdjęcia (dostęp 3 I 2025 r.).

F. Bartnictwo w powiecie przasnyskim (Zachodnia Kurpiowszczyzna), oprac. Waldemar Krzyżewski, Przasnysz 2024
Książkę dostałam od wydawcy, jednocześnie edytora. Możesz ją kupić w Muzeum Weterynarii Wiesławy i Waldemara Krzyżewskich w Przasnyszu. Krzyżewski przepisał, a potem wydał księgę bartną z lat 1710–1760 z Puszczy Mazuch (Chorzelskiej) i Płodownickiej, czyli z zachodniej części Kurpi Zielonych. W książce jest też wstęp nt. bartnictwa, m.in. w postaci obszernego cytowania mojego i Adama Kucińskiego tekstów (choć nie wszystkie cytowania zostały poprawnie oznaczone). My dwoje jako jedyni dotąd korzystaliśmy z tej księgi i o niej pisaliśmy. Tu jednak autor zaznaczył, że to tekst cytowany, w przeciwieństwie do innej publikacji, o której niżej. Niestety Krzyżewski przepisał wersję XIX-wieczną, nie oryginał (obie są dostępne jako skany na Szukaj w Archiwach, a fizycznie materiał jest przechowywany w Archiwum Narodowym w Krakowie). To sprawia, że wiele tu błędów w odczytaniu zapisów, i to niestety bardzo rażących (na pewno tych, co znajdą podstawową łacinę albo schemat dokumentu tego typu). Księgi bartne nowogrodzkie nie zostały wydane, ostrołęckie przepadły podczas wojny. Jest to więc pierwsze wydanie księgi bartnej z terenu Puszczy Zielonej i to największy atut tej publikacji. Ciekawe są też grafiki, to nowe interpretacje znanych ilustracji.

Źródło grafiki (dostęp 3 I 2025 r.).

G. Kurpie i Ostrołęka w starej fotografii, red. Iwona Choroszewska-Zyśk, Mirosław Grzyb, Ostrołęka 2023
Jak czytamy na stronie Związku Kurpiów, wydawcy, „W Albumie znajdują się fotografie ilustrujące życie Kurpiów i mieszkańców miasta, które uzyskało prawa miejskie 650 lat temu – zarówno to codzienne, jak i odświętne. Zostały one nadesłane na konkurs organizowany przez Związek Kurpiów w 2023 roku. Najnowsze zdjęcia pochodzą z roku 1990, zaś najstarsze z 1907 r. Album, dzięki swojej atrakcyjnej oprawie oraz tłumaczeniu na język angielski, będzie wspaniałym prezentem lub pamiątką. Cena 50,00 zł, do nabycia w Związku Kurpiów: ul. Świętokrzyska 2, Ostrołęka, nr tel. 29 7645830 oraz +48 795 558 289, e-mail: biuro@kurpie.org; w ostrołęckich księgarniach: Oświata ul. Goworowska 1 i Jantar w Galerii Bursztynowej, w Muzeum Kultury Kurpiowskiej”. Album jest też dostępny w Muzeum-Skansenie im. A. Chętnika w Nowogrodzie i tam właśnie go nabyłam. Książka jest wspaniała, pełno tu niezwykłych fotografii, które przenoszą człowieka w przeszłość i pozwalają sobie ją lepiej wyobrazić. Jest też ładnie przygotowana pod kątem edytorskim. Jedno z piękniejszych wydawnictw w tym zestawieniu!


H. Wycinanki kurpiowskie z kolekcji Karola Tchorka, red. Robert Andrzej Dul, Maria Samsel, Ostrołęka 2022
Książka czekała na mnie w Muzeum Kultury Kurpiowskiej od momentu wydania, a dostałam ją w prezencie od wydawcy, czyli muzeum. To efekt projektu realizowanego przez ostrołęcką placówkę. W ciągu pierwszych tygodni roku 2025 książka ma zostać udostępniona w wersji PDF na stronie Stowarzyszenia Akademia Wilanowska, które współpracowało z muzeum przy tworzeniu publikacji. To z jednej strony katalog wycinanek ze zbiorów Karola Tchorka (głównie z Puszczy Zielonej, ale jest też kilka z Puszczy Białej), ale też studium z dziejów kolekcjonerstwa w XX w. Książka jest bardzo ładnie wydana. Jest dość ciężka, ma format A4. Nie ma jej opisanej na stronie www muzeum, więc trzeba o nią pytać. Nie wiem, czy jest dostępna. Zainteresowała mnie, ponieważ od 2022 r. pracuję nad hasłem Wycinanka kurpiowska w Wikipedii i szukam wszelkich publikacji, które mogą mi pomóc w opisie tej formy plastyki obrzędowej z Puszczy Białej i Puszczy Zielonej.

Źródło grafiki (dostęp 3 I 2025 r.).

I. Antonina Wozaczyńska, Pieśni kurpiowskie. Ich struktura i charakterystyka w świetle zbiorów W. Skierkowskiego, Wrocław 1956
O książce dowiedziałam się, gdy pisałam na bloga artykuł nt. ks. Władysława Skierkowskiego i jego pracy. Dużo tu języka naukowego, etnomuzykologicznego, ale chciałam mieć tę publikację, bo w 2024 r. zagłębiałam się w muzyczne dziedzictwo regionu. Książkę znalazłam na Allegro.

Źródło okładki (dostęp 7 I 2025 r.).

J. ks. Władysław Skierkowski, Puszcza Kurpiowska w pieśni. Dzieła zebrane, t. 3, red. Henryk Gadomski, Ostrołęka 2003
Dotąd z publikacji korzystałam online, ale gdy na jarmarku bożonarodzeniowym w Ostrołęce nadarzyła się okazja kupić od wydawcy (Związek Kurpiów) jeden z ostatnich egzemplarzy, wiedziałam, że muszę mieć tę książkę. Bratanica autora, Elżbieta Dzwonkowska, udostępniła prywatne i niepublikowane dotąd zbiory, czyli 207 utworów o charakterze religijnym (pieśni, psalmy), m.in. kolędy, pieśni wielkopostne i pogrzebowe oraz 17 partytur na chór mieszany czterogłosowy. Są tu też artykuły naukowe o folklorze kurpiowskim napisane przez Skierkowskiego. To dzieło o nieprzecenionej wartości, choć wyzwaniem może być odczytywanie nut, jeśli ktoś nie potrafi (ja już dawno zapomniałam, choć w dzieciństwie ćwiczyłam i nawet grałam sobie w domu na keyboardzie). Must have, trudny do dostania, ale warto polować.

Źródło okładki (dostęp 7 I 2025 r.).

K. Stanisław Pajka, Na drogach życia, Ostrołęka 2010
Tę książkę kupiłam na jarmarku bożonarodzeniowym w Ostrołęce prosto od wydawcy. Był to jeden z ostatnich egzemplarzy. Zainteresowała mnie, bo potrzebowałam biografii lub autobiografii Stanisława Pajki pochodzącego z Dylewa. I mam. Może jeszcze jakieś egzemplarze są w Związku Kurpiów.


L. Pusta noc II. Pśeśne pogrzebowe w djalekće kurpśoskem, oprac. Mieczysław Olender, [Myszyniec 2022]; Pusta noc III. Pśeśne pogrzebowe w djalekće kurpśoskem, oprac. Mieczysław Olender, [Myszyniec 2023]; Boze Łobźady. Pśeśne pogrzebowe ji załobne, oprac. Mieczysław Olender, Łyse 2024
Broszury dostałam od wydawcy, Towarzystwa Ochrony Kurpiowszczyzny im. Adama Chętnika, za pośrednictwem koleżanki. To teksty pieśni pogrzebowych i modlitw na boże obiady i puste noce organizowane w latach 2022–2o24 na Kurpiach Zielonych. Chcę zagłębić się w pieśni pogrzebowe, stąd to dobry start, a jednocześnie świadectwo żywotności wspomnianych zwyczajów.


M. Stanisław Ceberek, Dzieje ziemi kurpiowskiej i ludu kurpiowskiego (historia), Warszawa 2001
Wbrew tytułowi są to wspomnienia autora i osób mu bliskich, opis historii jego rodziny. Mamy tu do czynienia z Wykrotem, a z tej wsi pochodziła moja babcia Bronisława Kmoch z Kowalczyków. Byłam więc ciekawa książki, tym bardziej, że autor – Stanisław Ceberek – sam w sobie to intrygująca postać, a jego syna ks. Stefana słuchałam w młodości (jego kasetą z muzyką religijną były świetne), a współcześnie miewam okazję, gdy jestem w Porządziu w Puszczy Białej, w odwiedzinach u rodziny. Książkę upolowałam na Allegro.


N. Czesław Parzych, Z odległości lat. Wieś Durlasy we wspomnieniach, Ostrołęka 2016
Książkę przypadkowo znalazłam w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej, do której najczęściej zaglądam, by przejrzeć starą prasę. Pomogła mi przy kilku regionalnych wątkach. To wspomnienia człowieka związanego przez wiele lat z Ostrołęką, ale z pochodzenia Kurpia ze wsi Durlasy. Bardzo lubię czcionkę, którą wydano tę publikację, dobrze mi się ją czyta. Zauważyłam, że od lat wydawca, Towarzystwo Przyjaciół Ostrołęki [dalej: TPO], składa swoje publikacje tą właśnie czcionką. Fajnie, bo to jakaś forma identyfikacji wydawcy, a to też jest ważne. Prezentowana publikacja to skarbnica ciekawych informacji na temat przeszłości rodziny, wsi, regionu.

Źródło okładki (dostęp 8 I 2025 r.).

O. Listy Kurpiów do „Gazety Świątecznej” 1881–1939, oprac. Łukasz Gut, Kadzidło 2023
Nakład się rozszedł, mam tylko wersję PDF udostępnioną przez redaktora. To wyjątkowe wydawnictwo, publikacja w serii Biblioteczka Kurpiowska wydawanej przez Urząd Gminy w Kadzidle. Przedstawiciel wydawcy, ówczesny wójt Dariusz Łukaszewski, napisał we wstępie: „Listy Kurpiów zebrał Łukasz Gut, znakomity, dylewski historyk. Była to heroiczna praca. Nie zabrakło również cennego indeksu nazwisk, słowa autorskiego i ważnego tekstu o Konradzie Prószyńskim i kurpiowskich korespondentach. (...) Całość przygotował do druku Bartosz Duda, który wzbogacił książkę kilkoma ciekawymi dodatkami. (...) A listy? To wspaniała, wielowątkowa lektura. Znajdą Państwo w tej księdze swoje, rodzinne wsie, swoich przodków, zdarzenia znanej jedynie z rodzinnej tradycji. Nasza publikacja celnie uzupełnia wiedzę o Kurpiowszczyźnie, poszerza znajomość życia codziennego, odsłania arcyciekawe historie, zupełnie niezwykłe historie, pozwala lepiej zrozumieć przeszłość, bez której teraźniejszość byłaby znacznie uboższa”. Podpisuję się pod tą opinią i bardzo książkę polecam. Jedna z absolutnie najlepszych w tym zestawieniu, top książek wydanych na Kurpiach Zielonych w 2023 r.!

Źródło zdjęcia (dostęp 3 I 2025 r.).

P. Elżbieta Chojnowska, Konstanty Chojnowski – rzeźbiarz, Łomża 2023
W 2023 r. minęła 60. rocznica śmierci Konstantego Chojnowskiego. Publikacja powstała w ramach Rocznego Stypendium Marszałka Województwa Podlaskiego, a napisała ją prawnuczka rzeźbiarza. Spotkałam się z jego pracami, czytając teksty nt. Kurpi Zielonych. Chciałam mieć publikację, by korzystać z niej np. podczas opisu świątyń i kapliczek w regionie, a w nich m.in. Chojnowski umieszczał swoje prace. Poniżej reportaż z promocji książki, a w nim sylwetka autorki i krótkie informacje o publikacji. Książkę kupiłam w Muzeum-Skansenie im. A. Chętnika w Nowogrodzie.


Źródło zdjęcia (dostęp 3 I 2025 r.).


R. Milena Nalewajk, Nazwiska mieszkańców parafii w Myszyńcu, Myszyniec 2021
Książkę dostałam od autorki podczas projektu Wikipedia na Kurpiowszczyźnie 2024. Już mi się przydała, a do czego, to pewnie niebawem się okaże. To praca polonistyczna, autorka jest bowiem polonistką, ale ma dużą wartość historyczną. Omówiono tu m.in. pochodzenie i znaczenie nazwisk, które występują/występowały w parafii Myszyniec. To bardzo frapujące studium wycinka historii Kurpi Zielonych.


Źródło zdjęć (dostęp 7 I 2025 r.).

S. Adam Chętnik, Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach, Olsztyn 1983
Książkę znalazłam na Allegro (znów? przypadek, nie współpracuję z portalem...). Znałam ją od lat, miałam zdjęcia całości, ale gdy nadarzyła się okazja, by mieć wersję fizyczną, skorzystałam z niej. Ten zakup wynika z mojej potrzeby doszkolenia się w temacie dziedzictwa muzycznego Kurpi Zielonych. Jednocześnie to praca doktorska Adama Chętnika, bardzo ciekawe i rzetelne opracowanie nt. instrumentarium naszego regionu i sąsiednich Mazur.

Źródło okładki (dostęp 7 I 2025 r.).


***


2. Kurpie Białe, Puszcza Biała i okoliczne miasta
A. Sylwia Słojkowska-Affelska, Katalog wycinanki z Puszczy Białej, Pułtusk 2024
To efekt stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które w 2024 r. dostała etnografka Sylwia Słojkowska-Affelska, pracownica Muzeum Regionalnego w Pułtusku. Przez cały rok śledziłam informacje o badaniach Sylwii i jej kibicowałam. Cieszę się, że jest już efekt końcowy, że mogę tę publikację wykorzystać przy pracy nad hasłem Wycinanka kurpiowska w Wikipedii. Katalog to rezultat kwerend źródłowych oraz badań terenowych. Mamy tu opis merytoryczny (geneza wycinanki kurpiowskiej w Puszczy Białej, jej przemiany, współczesna kondycja i perspektywy rozwoju), krótkie notki biograficzne 10 wycinankarek, spis i wizerunki wycinanek z Puszczy Białej w zbiorach muzealnych, bibliotecznych i prywatnych. Katalog ma formę jedynie cyfrową (ładnie złożony, przyjemnie się czyta i korzsyta), jest dostępny na stronie muzeum. Bardzo polecam!

Źródło okładki (dostęp 7 I 2025 r.).

B. Anna Morawska, Sławomir Pierzynowski, Grzegorz Hubert Gerek, Gmina Rząśnik. Wędrówki rząśnickie, Pułtusk–Rząśnik 2023
Książkę dostałam od jednego z autorów, S. Pierzynowskiego, podczas sierpniowej wizyty w Gminnej Bibliotece Publicznej w Rząśniku, gdzie pracuje. Na podstawie materiałów, które Wydawnictwo Aleksander z Pułtuska pokazało już w poprzedniej książce na temat gminy Rząśnik (pisałam o niej tutaj), oraz nowych materiałów i zdjęć, m.in. nt. wykopalisk archeologicznych na terenie gminy, powstała publikacja proponująca wędrówki po gminie. Mamy tu kilka szlaków: Wędrówka do przeszłości, Wędrówka po zabytkowych kościołach, Przez puszczańskie ostępy, W dolinie Narwi oraz Przez tajemnicze Pulwy. Są też reportaże o najważniejszych inicjatywach kulturalnych w gminie i podstawowe informacje o samorządzie. To interesująca i ładnie wydana książka. Należy o nią pytać w wydawnictwie.

Źródło okładki (dostęp 7 I 2025 r.).

C. „Rocznik Ostrowski”, 9 (2023)
Czasopismo jest dostępne na stronie internetowej Ostrowskiego Stowarzyszenia „Ludzie z Pasją”, wydawcy. W najnowszym numerze ukazał się artykuł mojej kuzynki Agaty Deptuły, który zaczął się jako tekst na zaliczenie zajęć na jej studiach na UW, a wyrósł na wspaniałe opracowanie, które zostało nawet opublikowane po angielsku i hiszpańsku! Do rocznika zaglądam systematycznie, bo nie ma jak wspieranie ludzi, nomen omen, z pasją, robiących społecznie dobre dla regionu rzeczy.

Źródło okładki (dostęp 8 I 2025 r.).

D. Źródła i materiały do dziejów 13 Pułku Piechoty z lat 1918–1945. Relacje, wspomnienia, listy, oprac. Artur Samsel, Michał Filip Świdwa, Pułtusk 2024
Książkę dostałam od kuzyna Artura Gałązki (wraz z nim i wspomnianą wyżej Agatą Deptułą prowadzimy stronę Kurpie Białe. Historia, kultura, dziedzictwo). Mam już jedną z poprzednich publikacji z serii Folia Historica Pultoviensia (wspomnienia Zofii Marianny Wróbel z Udrzyna, o których pisałam tutaj), byłam ciekawa kolejnej książki, bo pułtuskie wojsko czasem przewijało się w moich regionalnych poszukiwaniach. No i międzywojnie, które bardzo lubię! Książki szukaj u wydawcy, czyli w Pułtuskim Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym. Niestety na stronie www towarzystwa nie widzę informacji o publikacji.


E. Piotr Karsznia, Kapliczki i krzyże przydrożne. Parafia Wola Mystkowska, [b.m.w. 2002]
Książka jest dostępna w Gminnej Bibliotece Publicznej w Rząśniku. Leżała przy wejściu gotowa do adopcji... Na Allegro, jak sprawdziłam, osiąga zawrotną cenę. To niewielka publikacja pełna rysunków Piotra Karszni ilustrujących przydrożne obiekty sakralne w parafii Wola Mystkowska w Puszczy Białej. Zainteresowała mnie i ze względu na teren, i temat kapliczkowy. Bardzo przyjemna w odbiorze i ładnie wydana książka, polecam!

Źródło okładki (dostęp 7 I 2025 r.).

F. Hafty kurpiowskie z Puszczy Białej, [Pułtusk] 2021
To teczka opracowana w związku z przygotowaniem wpisu haftu kurpiowskiego Puszczy Białej na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturalnego, co udało się w 2022 r. Teczka zawiera kartę o stroju Kurpiów Białych opracowaną przez etnografkę Elżbietę Piskorz-Branekovą oraz kartę o hafcie kurpiowskim Puszczy Białej opracowaną przez etnografkę Sylwię Słojkowską-Affelską. Jest tu też zestaw wzorów haftu. Całość przygotowało Stowarzyszenie „Puszcza Biała – Moja Mała Ojczyzna”. Publikację dostałam już jakiś czas temu, w 2022 lub 2023 r., ale zapomniałam Ci jej pokazać. Nie sądzę, że jest jeszcze dostępna, ale można zapytać w Kuźni Kurpiowskiej w Pniewie.



***


3. Mazowsze
A. „Krasnosielcki Zeszyt Historyczny”, 15 (2024), 58
W 2024 r. współredagowałam jedyny wydany w tym roku numer. Napisałam do niego jeden tekst, a jest to minibiografia historyczki Natalii Gąsiorowskiej-Grabowskiej, która pochodziła z powiatu makowskiego. Bardzo mnie zaskoczyła ta informacja, gdy przypadkowo się na nią natknęłam. Postanowiłam napisać ten tekst, bo pomyślałam, że i na terenie, z którego pochodziła, może być nieznana. Artykuł dostępny jest też na moim profilu na Academia. Dzięki temu numerowi wróciłam do redagowania i korekcenia KZH, co daje mi dużo radości i sprawia, że mogę przedpremierowo przeczytać wszystkie teksty. To nie tylko materiały związane z gminą Krasnosielc i powiatem makowskim. Wiele tu nigdzie niepublikowanych tekstów, wspomnień, opisów odkryć archiwalnych i archeologicznych. Wspaniałości! Czasopismo jest rozdawane bezpłatnie jako wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Krasnosielckiej. Zarówno piszący, jak i redakcja, pracują nad numerem woluntarystycznie. Wszystkie numery dostępne są na stronie internetowej TZPK. Kliknięcie na okładkę najnowszego numeru przekieruję Cię do PDF.


B. „Rocznik Przasnyski”, 10 (2023)
W tym numerze po raz pierwszy, odkąd jestem członkinią redakcji, nic nie opublikowałam. Zredagowałam zaledwie jeden tekst z tego tomu. Za teksty nie poddane redakcji i korekcie nie odpowiadam, choć moje nazwisko zostało podane na stronie redakcyjnej, o czym nie wiedziałam... Mam swój egzemplarz, bo należy mi się jako członkini redakcji, a nawet jeśli bym w niej nie była, kupiłabym numer, bo gromadzę wszystkie. Literatura na temat mojego rodzinnego powiatu to obok kurpiowskiej podstawa w regionalnej biblioteczce! To jednocześnie numer o najmniejszej objętości spośród wydanych, ale za to napakowany wieloma tekstami. Czasopismo możesz kupić u osób z zarządu Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Przasnyskiej, najlepiej u prezesa Huberta Dębego. TPZP jest wydawcą rocznika. Można się kontaktować przez Facebook.

Źródło zdjęcia (dostęp 3 I 2025 r.).

C. „Głos Gminy Jednorożec”, 2024, nr 73–76
Wszystkie numery są dostępne na stronie internetowej Urzędu Gminy w Jednorożcu, wydawcy. Jestem odpowiedzialna za redakcję i korektę tekstów. W minionym roku opublikowałam w GGJ jeden tekst Jednorożanki jak królowe o nakryciach głowy Kurpianek z mojej rodzinnej wsi. Kwartalnik jest dostępny bezpłatnie u sołtysów i sołtysek w gminie Jednorożec oraz w miejscach publicznych, np. w bibliotekach czy świetlicach wiejskich. To źródło wiedzy na temat bieżących wydarzeń w gminie, ale i ciekawostek z przeszłości. Nic dziwnego, że bardzo cenią go osoby mieszkające poza granicami gminy, np. za oceanem.

Źródło okładek (dostęp 7 I 2025 r.).

D. Piotr Kaszubowski, Skierkowizna wczoraj i dziś. Dzieje parafii św. Andrzeja Boboli w Skierkowiźnie 1938–2023, Skierkowizna 2024
Książka powstała na zamówienie proboszcza parafii, o której opowiada. Egzemplarz kupił mi tata na odpuście w Skierkowiźnie, choć wiem, że w dniu premiery była sprzedawana taniej. Gromadzę i publikacje na temat mojego powiatu (a do parafii Skierkowizna należą 4 wsie z gminy Jednorożec), i monografie parafii (bo sama taką napisałam – monografię mojej rodzinnej parafii Jednorożec – i jestem ciekawa opracowań sąsiednich). Pytaj o książkę proboszcza ks. Stanisława Wądołka. Można to zrobić przez fanpage na Facebooku.


E. Grzegorz Sado, Monografia Nadleśnictwa Przasnysz 1804–2024, Przasnysz 2024
Autor napisał już kilka książek nt. historii leśnictwa, m.in. monograficzne opracowania dziejów nadleśnictw. O tym, że książka nt. przasnyskich lasów ma powstać, wiedziałam od dłuższego czasu. Autor skontaktował się ze mną kilka lat temu z prośbą o wsparcie, a w rezultacie wskazywałam mu tropy i źródła, z których mógłby skorzystać, opisując historię omawianego terenu. Podrzucałam też tropy kadrze Nadleśnictwa Przasnysz odpowiedzialnej za publikację, podpowiadając źródła, o które można ubogacić książkę. O ile do części o współczesności Nadleśnictwa Przasnysz nie mam zastrzeżeń (zadania nadleśnictwa, kadra, przyroda), tak samo bardzo podoba mi się szata graficzna całej publikacji, tak część historyczna, szczególnie pierwszy rozdział, to treści częściowo splagiatowane z mojego bloga... Szczególnie dużo zaczerpnięto z artykułu o historii Jednorożca (cz. 1), gdzie pisałam, dla zarysowania kontekstu, o Puszczy Zielonej. Jestem więc zniesmaczona. Podjęłam już działanie w tej sprawie. Naruszenie moich praw autorskich sprawia, że mam trudność w obiektywnej ocenie tej książki. Całość jest pełna wielu interesujących informacji, często dotąd niefunkcjonujących w obiegu, bo np. opartych na prasie specjalistycznej albo archiwach, gdzie gromadzone są informacje o leśnictwie w Polsce. Trzeba by się samodzielnie przekonać o jakości publikacji, do czego Cię zachęcam. Co do sposobu nabycia książki, to nie wiem, czy można ją kupić. Należy się kontaktować z Nadleśnictwem Przasnysz.


F. Hubert Dęby, Oddział Armii Krajowej „Łowcy”, Przasnysz 2024
Publikacja powstała w związku z 80. rocznicą bitwy pod Szlą, największego starcia z udziałem wspomnianego oddziału AK. W 2018 r. opisałam jego historię, w tym bitwę, na blogu: KLIK, ponieważ do oddziału należały osoby z gminy Jednorożec, a w 1944 r. Szla była wsią w granicach tej gminy.


G. Maciej Stawiski, Bernardyni przasnyscy w XVIII wieku. Analiza biograficzno-prozopograficzna, Pelplin 2021
O książce dowiedziałam się, gdy zapowiedziano jej promocję w Muzeum Historycznym w Przasnyszu. Jest dostępna online na portalu Academia. Jeszcze nie czytałam, ale myślę, że warto mieć fizycznie lub w PDF, jeśli interesujesz się Przasnyszem, nowożytnością albo historią Kościoła na Mazowszu. Albo tym wszystkim.

Źródło zdjęcia (dostęp 3 I 2025 r.).

H. Jan Mironczuk, Mniejszości wyznaniowe chrześcijańskie w Ostrołęce i powiecie ostrołęckim (od schyłku XVIII w. do współczesności), Ostrołęka 2007
Książkę znalazłam na Allegro. To opracowanie autorstwa J. Mironczuka, które obfotografowałam, gdy znalazłam w bibliotece, skorzystałam, gdy potrzebowałam, ale niedawno uznałam, że chcę mieć je na półce. Z opisanych tu mniejszości wyznaniowych najbardziej interesuje mnie społeczność mariawicka, o której pisałam na blogu: KLIK, ale i ewangelicka, choć to w kontekście Przasnysza (też o tym już pisałam: KLIK). Lubię tematy dotyczące różnorodności, niejednoznaczności, pamięci społecznej.

Źródło okładki (dostęp 7 I 2025 r.).

I. Ewa Jakubik, Kapliczki i krzyże przydrożne w parafii Prostyń, Prostyń 2013
Publikacja jest dostępna online: KLIK. Znalazłam ją przypadkowo, a że gromadzę pozycje o przydrożnej architekturze sakralnej na Mazowszu, zainteresowałam się nią. Szkoda, że nie znałam jej wcześniej. Wyszła 2 lata przed moją kapliczkową książką, mogłaby mi pomóc, zainspirować. Wedle informacji na stronie parafii w Prostyni, „Na podstawie relacji mieszkańców, akt parafialnych i publikacji dotyczących parafii Prostyń, powstała książka ilustrująca i opisująca wszystkie kapliczki i krzyże przydrożne znajdujące się na tym terenie. Na każdej niemal stronie znajduje się kolorowa ilustracja. Są też fotografie archiwalne. Podczas około 6 lat pracy wykonanych zostało ponad 2 tysiące zdjęć przedstawiających krzyże i kapliczki w różnych porach roku, w tym czasie swoje wspomnienia dotyczące tych miejsc przekazało prawie 160 osób. W indeksie osobowym znajduje się około 600 nazwisk związanych z dziejami małych obiektów sakralnych w parafii. (...) Książka liczy 224 strony, zawiera 155 fotografii, opisuje wszystkie istniejące i niezachowane do dziś krzyże i kapliczki przydrożne parafii. Do nabycia w Sanktuarium Trójcy Przenajświętszej w Prostyni. Zainteresowanych prosimy o kontakt: w.jakubik@vp.pl, tel. 606692778”. Nie wiem, czy książka jest jeszcze dostępna w wersji drukowanej, czy można dostać już tylko PDF. I czy ktoś odpowiada na maila albo obiera telefon. Sprawdź, jeśli ta publikacja Cię interesuje.

Źródło okładki (dostęp 7 I 2025 r.).

J. Adam Dobroński, Łomża w latach 1866–1918, Łomża 1993
Historycznie Łomża to Mazowsze, stąd informacja o publikacji w tej właśnie kategorii. To jedna z książek, które znalazłam w Podlaskiej Bibliotece Cyfrowej. Polecam przejrzeć bibliotekę, bo sporo materiałów regionalnych (publikacje, czasopisma, druki ulotne, fotografie) zostało już udostępnionych. Systematycznie przybywają też nowe. Do książki tu prezentowanej zaglądałam przy okazji szukania informacji o Łomży na początku XX w. na potrzeby jednego z artykułów, które piszę.

Źródło okładki (dostęp 8 I 2025 r.).

Część została wydana po polsku w całości, niektóre są dostępne w polskim tłumaczeniu tylko fragmentami, inne czekają na polskie tłumaczenie, ale są udostępnione w oryginale online. To nieocenione źródło do historii społeczności żydowskich w danej gminie wyznaniowej, choć warto pamiętać, że najczęściej pisane po latach i pełne emocjonalnych wspomnień, brakuje w nich więc obiektywizmu. Czasem jednak to może być jedyne lub jedno z niewielu źródeł do dziejów Żydów i Żydówek w danej społeczności. Oto spis mazowieckich pinkasów:
Źródła okładek: Łomża, Mława, Ostrów Mazowiecka (dostęp 8 I 2025 r.).

L. Ostrołęka na przestrzeni wieków – materiały z konferencji zorganizowanej 8 listopada 2024 r. w Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce
Są to teksty referatów dostępne w formie plików PDF na stronie Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego im. A. Chętnika. Znajdziemy tu opracowania nt. Ostrołęki w dobie powstania kościuszkowskiego, Józefa Bema i jego roli w bitwie 26 maja 1831 r., miasta w powstaniu styczniowym i w czasie I wojny światowej, następnie szkice o Zofii Niedziałkowskiej, o ostrołęckich duchownych katolickich w czasie okupacji niemieckiej, o ostrołęckim gestapo. I właśnie dzięki autorce ostatniego, Natalii Lendzie, i przypomnieniu, że taka konferencja była, że referaty są dostępne online, ściągnęłam je sobie. I Wam też polecam.

Plakat konferencji. Źródło (dostęp 3 I 2025 r.).

M. Jerzy Kijowski, Dzieje Ostrołęki 1944–2000, Ostrołęka 2002
Książkę udostępniono w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej. TPO, wydawca, uraczyło nas wspaniałym prezentem, publikując PDF-y wydanych przez siebie książek online. Korzystać!

Źródło okładki (dostęp 8 I 2025 r.).

N. Czesław Parzych, Mauzoleum. Pomnik poległych w bitwie pod Ostrołęką 26 maja 1831 roku, Ostrołęka 2010
Książka dostępna jest w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej. Wydawcą, jak i wyżej, jest TPO. Pozycja obowiązkowa dla zainteresowanych Ostrołęką, powstaniem listopadowym, upamiętnieniami.

Źródło okładki (dostęp 8 I 2025 r.).

O. Jerzy Kijowski, Kalendarium najważniejszych wydarzeń z historii Ostrołęki i okolic. (Od czasów najdawniejszych do 2007 r.), Ostrołęka 2008
Książkę udostępniono w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej. Podstawowa wiedza na temat historii miasta i okolicy w formie kalendarium wydanego przez TPO.

Źródło okładki (dostęp 8 I 2025 r.).

P. Zofia Niedziałkowska, Zarys historyczny dziejów miasta Ostrołęki do 1945 roku, Ostrołęka 2019
Książkę można zobaczyć i pobrać z Mazowieckiej Biblioteki Cyfrowej. Kolejna propozycja wydawnicza TPO, książka autorstwa najważniejszej badaczki dziejów Ostrołęki, Zofii Niedziałkowskiej.

Źródło okładki (dostęp 8 I 2025 r.).

R. Czesław Parzych, 200 lat cmentarza parafialnego w Ostrołęce, Ostrołęka 2017
Książkę udostępniono w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej. Warto skorzystać m.in. dla biografii osób pochowanych na opisywanym cmentarzu. To publikacja TPO.

Źródło okładki (dostęp 8 I 2025 r.).

S. Katalog zabytków sztuki w Polsce
Od 2024 r. wszystkie wydania katalogu są dostępne w bibliotece cyfrowej IS PAN. Na półce mam katalogi z Ostrołęki i okolic, Przasnysza i okolic oraz Pułtuska i okolic. Mogę teraz korzystać z nich w wersji online (wyżej linki), a dodatkowo mam dostęp do innych mnie interesujących (Kolno, Grajewo i okolice, Łomża i okolice, powiat wyszkowski, powiat ostrowsko-mazowiecki, Ciechanów i okolice, Mława i okolice, Maków Mazowiecki i okolice). To jedno z podstawowych źródeł wiedzy na temat obiektów wpisanych do rejestru zabytków mniej więcej do lat 80. XX w. (tom pułtuski został wydany w 1999 r.).
Źródło okładki (dostęp 7 I 2025 r.).

Źródło okładki (dostęp 7 I 2025 r.)

Źródło okładki (dostęp 7 I 2025 r.).

Źródło okładki (dostęp 7 I 2025 r.).

T. „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego”, 38 (2024)
Większość tomów rocznika wydawanego przez Ostrołęckiego Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika w Ostrołęce jest w całości, jako PDF-y, udostępniona na stronie towarzystwa. Tak samo jest z najnowszym tomem, który wyszedł w listopadzie. Jest tu sporo tekstów związanych z powstaniem styczniowym w regionie, przy czym prawie wszystkie podejmują tematy już obecne w literaturze i opierając się na znanej literaturze, np. temat powstania styczniowego w Puszczy Białej. Najbardziej wartościowym (dla mnie) tekstem, wnoszącym coś nowego, jest opracowanie źródłowe przygotowane przez historyka Łukasza Guta (Kurpie – historia i trwanie). Jest to materiał z archiwum Polskiej Akademii Nauk, niefunkcjonujące wcześniej w literaturze sprawozdanie krajoznawcy Mieczysława Orłowicza o uroczystości Bożego Ciała w Myszyńcu 27 V 1937 r. i jego list do ówczesnego wikariusza parafii Myszyniec, ks. Eugeniusza Kłoskowskiego. Dziękuję Łukaszowi za przywołanie mojego tekstu nt. wspomnianej uroczystości w Myszyńcu, zacytowanie wniosków i docenienie jego szczegółowości.


Źródło okładki (dostęp 13 I 2025 r.).

U. „Notatki Płockie”, 2024, 3 (280)
Najnowszy numer czasopisma wydawanego przez Towarzystwo Naukowe Płockie zawiera m.in. artykuł Bartosza Drejerskiego z Przasnysza nt. funkcjonowania miast na Północnym Mazowszu w okresie rządów pruskich (1793–1806) czy prof. J. Szczepańskiego nt. emigracji sezonowej z guberni płockiej do Prus Wschodnich na przełomie XIX i XX w. Numer jest dostępny online: KLIK. W numerze 2 z 2024 r. moją uwagę zwrócił tekst W.J. Górczyka o Opinogórze: KLIK. Warto śledzić to wydawnictwo, bo zdarzają się tu publikacje, które mogą zaciekawić osoby z naszego regionu. W 2023 r. Natalia Lenda opublikowała artykuł pt. Losy mężczyzn z wioski Bandysie po aresztowaniu ich przez Niemców w dniu 3 października 1944 r. w świetle zeznań świadków. Archiwalne numery czasopisma dostępne są na stronie TNP: KLIK. Nic, tylko korzystać!

Źródło okładki (dostęp 12 I 2025 r.).

W. Ostrołęka pełna wspomnień, 1–9 (2013–2021)
Jest to wydawnictwo TPO. W każdym zeszycie można znaleźć kilka lub kilkanaście tekstów wspomnieniowych. To portret miasta pisany losami ludzi z nim związanych. Zeszyty są dostępne w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej: 1 (2013), 2 (2014), 3 (2015), 4 (2016), 5 (2017), 6 (2018), 7 (2019), 8 (2020), 9 (2021). Najnowszy, 12 numer, został wydany w 2024 r. Zakładam, że numery 10–12 można nabyć u wydawcy.



***

4. I wojna światowa
A. Łukasz Faszcza, Zwerbowane mateczniki. Lasy ziem polskich pod niemieckim zarządem okupacyjnym 1914–1919, Ciechanowiec 2023
Gdy tylko dowiedziałam się, że książka się ukazała, musiałam ją mieć. Znam autora z jego innych prac. Publikacja mnie zainteresowała, bo liczyłam na wzmianki o Puszczy Zielonej i jej eksploatacji w czasie Wielkiej Wojny. Nie znalazłam ich tak wiele jak oczekiwałam, ale i tak uważam, że to wartościowa książka. Można ją kupić na stronie wydawnictwa, czyli Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu, i tak właśnie ja zrobiłam.

Źródło okładki (dostęp 7 I 2025 r.).

B. ks. Marek Makowski, Agnieszka Stelmaszczyk-Kus, Tadeusz Barański, Michał Mojecki, Przywracamy pamięć o historii drewnianego kościółka na Okęciu, Warszawa 2024
Tę broszurową publikację dostałam od przyjaciela, który należy do okęckiej parafii. Powołano się w niej m.in. na moje opracowanie historii kościoła z Okęcia, który pierwotnie stał w Zatorach w Puszczy Białej. Zbudowano go w czasie I wojny światowej, dlatego publikację prezentuję w tej kategorii. Całą historię, bo kościół był potem jeszcze dwukrotnie przenoszony, opisałam na blogu. Broszura była promowana w maju przy okazji zakończenia renowacji figur św. Franciszka z Asyżu i św. Stanisława Kostki, które stały przed drewnianym kościółkiem. Stoją w murowanym kościele. Powstała też planszowa wystawa o drewnianym kościółku i historii parafii. O broszurę należy pytać w parafii pw. św. Franciszka na Okęciu.



***


5. Inne
A. HERSTORIA STOSOWANA. Podręcznik dla edukatorek i edukatorów, red. Anna Kowalczyk, Katarzyna Dworaczyk, Poznań 2024
Otrzymałam egzemplarz autorski, bowiem napisałam jeden z rozdziałów – tekst pt. Herstoria w Wikipedii. Publikację można pobrać ze strony wydawcy, Muzeum Historii Kobiet, albo z Wikimedia Commons. Jest to element projektu, jaki realizowało muzeum. Znajdziecie tu m.in. dobre praktyki na edukację herstoryczną w szkole oraz przykłady herstorycznych działań społecznych opartych na historiach regionalnych.


B. Janina Orynżyna, O sztukę ludową. Pamiętnik pracy, Warszawa 1965
Książkę znalazłam na Allegro. Wiedziałam o niej, ponieważ pisałam biogram autorki do jednej z książek, której jestem współautorką (będzie o niej we wpisie za rok, bo dostałam ją już w 2025 r.). Liczyłam na wzmianki o Kurpiach Białych i Zielonych, nie zawiodłam się, choć spodziewałam się więcej. Książkę przeczytałam w przerwę świąteczną, otuliła mnie szczerymi opiniami i ciekawymi informacjami  jak ciepły kurpiowski koc. Może dlatego, że gdy ją czytałam, siedziałam pod takim kocem... Znalazłam tu wiele ciekawych treści na temat przed- i powojennego regionalizmu, spółdzielczości, Cepelii, twórczości ludowej.


C. Marcin Jarząbek, Podręcznik do historii mówionej, Warszawa 2024
Publikację można pobrać ze strony wydawcy, czyli Centrum Archiwistyki Społecznej. Można też zamówić egzemplarz papierowy i ja tak właśnie zrobiłam. Czuję potrzebę uporządkowania wiedzy i rozwoju umiejętności związanych z przeprowadzaniem badań metodą oral history. Znając autora i jego inne publikacje, wiem, że to wartościowa książka! Świadectwem jakości jest też wydawca, bo CAS od lat wspiera inicjatywy lokalne związane z dokumentacją historii m.in. za pomocą historii mówionej.


D. „Zeszyty Wiejskie”, 28 (2022), nr 2; 29 (2023)
Numer 28.2 jest dostępny online: KLIK, tak samo jak nr 29: KLIK. Jeden numer dostałam na konferencji w Łodzi, drugi od koleżanki. Czasopismo pełne jest fascynujących interdyscyplinarnych tekstów wydawanych przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Jak czytamy na stronie czasopisma, „publikuje artykuły, eseje, recenzje i sprawozdania z konferencji naukowych, których osią jest problematyka wsi (w Polsce, Europie i na świecie) w perspektywie wielu dziedzin nauk: humanistycznych, społecznych, rolniczych i inżynieryjno-technicznych. (...) Różnorodność perspektyw badawczych sprawia, że ZESZYTY WIEJSKIE stanowią otwartą platformę dyskusji o wsi, która nie zamyka się w obrębie jednej dyscypliny”. W sieci znajdziesz wszystkie numery od 2014 r.: KLIK.


E. Anna Majewska, Pamięć krajobrazu. Wyludnione miejscowości z terenu Prus Wschodnich, Łódź 2024
O książce dowiedziałam się dzięki facebookowej grupie Książki o regionie (Mazowsze, Kurpie Zielone, Kurpie Białe), do której często, odkąd dołączyłam, zaglądam. Publikacja jest dostępna online, jak wiele książek i czasopism wydawanych przez Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, co bardzo cenię. To właśnie jest popularyzacja nauki – udostępnianie opracowań, umożliwianie dotarcia do nich wszystkim zainteresowanym. Jestem zaciekawiona tą książką, bo Prusy Wschodnie to teren sąsiadujący z północnym Mazowszem. Publikacja powstała na bazie pracy doktorskiej.

Źródło okładki (dostęp 8 I 2025 r.).

F. Piotr Pytlakowski, Strefa niepamięci, Warszawa 2023
Książkę kupiłam wysyłkowo z Wydawnictwa Agora. Na stronie wydawcy czytamy: „W lutym 2021 roku jeden z najwybitniejszych polskich reporterów, Piotr Pytlakowski wyrusza na wyprawę po wschodnim Mazowszu i Podlasiu, miastach i miasteczkach szkalu śmierci, gdzie w 1941 roku doszło do rzezi mieszkańców, tych żydowskich przez tych polskich. Gnali swoich sąsiadów uliczkami, gwałcili kobiety, zdzierali suknie, swetry i buty, aby nic się nie zmarnowało. Bo zbrodni towarzyszył rabunek. Sprawcy wyrywali sobie z rąk co cenniejsze dobra. Przykrywali się pierzynami jeszcze ciepłymi po poprzednich właścicielach, wzuwali zdobyczne obuwie, stroili się w futra. Żydowskie połowy miasteczek, place, domy, sklepy i warsztaty nagle straciły właścicieli. Opuszczone posesje, przeważnie w centrach, przy głównych rynkach, atrakcyjnie zlokalizowane, szybko przejęli Polacy. Jak dzisiaj wygląda życie w miejscach mordu i grabieży. Jak cudze stało się nasze? Jak działają mechanizmy pamięci, które pozwoliły wyprzeć w niepamięć żydowską przeszłość?” Książka bardzo mnie poruszyła. Wielokrotnie na jej kartach znajdowałam nazwy wsi, które odwiedzałam podczas szkolnych wyjazdów. Skłaniała mnie też do refleksji o żydowskim dziedzictwie i pamięci o nim na Kurpiach. A przecież temat podejmowałam, napisałam 4 teksty, a planuję kolejne. Znajdziesz je tutaj: KLIK.

Źródło okładki (dostęp 8 I 2025 r.).

G. Aleksandra Suława, Przy rodzicach nie parlować. O polskich powrotach z Francji, Wołowiec 2023
Reportaż kupiłam na stronie Wydawnictwa Czarne. Zainteresował mnie, ponieważ wiem o wyjazdach osób z gminy Jednorożec do pracy zarobkowej w kopalniach we Francji. Jeden taki przypadek, historię Stanisława Płoskiego z Bud Prywatnych, opisałam w „Krasnosielckim Zeszycie Historycznym”. Chcę poszerzyć wiedzę na temat tej emigracji zarobkowej.

Źródło okładki (dostęp 8 I 2025 r.).

H. Aneta Prymaka-Oniszk, Kamienie musiały polecieć. Wymazywana przeszłość Podlasia, Wołowiec 2024
Zamówiłam ją w Wydawnictwie Czarne. Wiedziałam, że autorka kontynuuje badania w regionie, z którego pochodzi. Kontynuuje, bo zajmowała się bieżeństwem. Dzięki lekturze jej poprzedniej książki, którą recenzowałam na blogu w 2017 r., zrozumiałam, czym było bieżeństwo i ustaliłam, że mój pradziadek i moja prababcia wraz z dziećmi byli bieżeńcami. Nową książką Anety jestem bardzo poruszona. To z jednej strony rodzinne śledztwo, mikrohistoria, z drugiej studium (nie)pamięci i zmian społecznych na Podlasiu związanych ze zróżnicowaniem wyznaniowym i etnicznym, doświadczeniem bieżeństwa, powojennymi przesiedleniami i zbrodniami. Bardzo polecam!

Źródło okładki (dostęp 8 I 2025 r.).

I. Maciej Cmoch, Bug. Opowieść o rzece, łęgach, piachach, łąkach, starorzeczach i mokradłach, a także o życiu zwierząt i ludzi w meandry dzikiej rzeki zaplątanych. Przewodnik po krajobrazach przyrodniczo-kulturowych, Suwałki 2024
Książkę wydało Wydawnictwo Paśny Buriat, kupiłam ją wysyłkowo. Zainteresowałam się nią, ponieważ od ok. 2 lat uważniej przyglądam się środowisku przyrodniczemu i krajobrazowi kulturowemu mojego regionu, także zmianom w kolejnych wiekach (nie zawsze pozytywnym).

Źródło okładki (dostęp 8 I 2025 r.).

J. Jan Mencwel, Hydrozagadka. Kto zabiera polską wodę i jak ją odzyskać, Warszawa 2023
Książkę chciałam mieć i przeczytać, bo znałam poprzednią Janka – Betonozę – i mi się podobała. Temat przestrzeni wokół nas mnie interesuje. Szykowałam się więc do zakupu, a przyśpieszyłam go, gdy kolega z pracy już Hydrozagadkę czytający powiedział mi, że jest tu mowa o Kurpiach. Bo jest – o wielkim osuszaniu Polski w międzywojniu, czego częścią była m.in. regulacja Orzyca, o której pisałam dwukrotnie: KLIK (wersja podstawowa i dużo ikonografii) i KLIK (rozszerzony tekst, do tego wcześniej niepublikowana ikonografia). Bardzo mądra, ważna książka. Zbierałam się cały rok, by poprosić Janka o autograf, i wciąż zapominałam, choć go mam na wyciągnięcie ręki, bo pracuje w mojej szkole. Nadrobię! A książkę bardzo polecam. Pozycji szukajcie w Wydawnictwie Krytyki Politycznej.

Źródło okładki (dostęp 11 I 2025 r.).

K. Chłopi polscy na przestrzeni wieków, red. Mateusz Wyżga, Jolanta Załęczny, Warszawa 2023
Publikację nabyłam w Narodowym Instytucie Kultury i Dziedzictwa Wsi, który jest wydawcą. Jest to efekt interdyscyplinarnej konferencji. Chciałam mieć tę książkę, by uzupełnić ludową biblioteczkę, mam bowiem już sporo wydawnictw na temat historii wsi i chłopstwa, z drugiej strony ważne było dla mnie, że są tu wątki lokalne, mazowieckie.

Źródło okładki (dostęp 8 I 2025 r.).


***


6. Dyskografia
A. Fundacja Kurpiowski Nurt Tradycji, Pastorałki z Kurpiowskiej Puszczy Zielonej, 2024
Kolędy i pastorałki zebrane przez ks. W. Skierkowskiego w III tomie jego Puszczy Kurpiowskiej w pieśni stały się podstawą projektu realizowanego przez Fundację Kurpiowski Nurt Tradycji. Wybrane 11 utworów zostało opracowane muzycznie i wokalnie. Płyta rozeszła się jak świeże fafernuchy, ale jest dostępna na YouTube i Spotify. Dzięki temu możesz poznać, a potem śpiewać kurpiowskie pastorałki. Serdecznie polecam nie tylko dlatego, że byłam zaangażowana w ten projekt, więc mogę zaświadczyć o pasji i umiejętnościach ludzi ją tworzących, ale dlatego, że to nieznane dotąd bogactwo kurpiowskich pieśni bożonarodzeniowych zachwyca i warto je poznać, a następnie pielęgnować. Myśmy już śpiewali rodzinnie po kolacji wiligijnej, a potem w święta, brat słucha na okrągło, częściej niż ja! Poniżej przekierowanie na playlistę na YouTube oraz na Spotify.
 


B. Remigiusz Mazur-Hanaj, seria Tradycje muzyczne Puszczy Białej, 2024
Płyty udostępnione przez Remka na bandcamp pod szyldem InCrudo, czyli remkowego wydawnictwa, to opracowane cyfrowo i uporządkowane materiały z jego badań terenowych prowadzonych w latach 90. XX w. Nagrania z Puszczy Białej zostały podzielone na monograficzne portrety śpiewaków i śpiewaczek. W końcu 2024 r. powstała też antologia muzyki z Puszczy Białej, czyli autorski wybór najciekawszych nagrań. Działania te to efekt stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Polecam śledzić facebookową stronę Puszcza Biała – tradycje muzyczne.


C. Oddział Regionalny Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych w Ostrołęce z siedzibą w Lubiejewie, Pieśni pogrzebowe Kurpiów Puszczy Zielonej, 2010
Płytę dostałam od znajomej z Myszyńca, która rodzinnie jest związana z osobami stojącymi za tym projektem. To kolejny krok do poznania dziedzictwa muzycznego Puszczy Zielonej, szczególnie pieśni pogrzebowych.


D. Na smentarzu mnieskać bande [Pieśni pogrzebowe Kurpiów Puszczy Zielonej] [b.m.r.w.]
Tu mogę powtórzyć co wyżej: identyczny temat, ta sama potrzeba. Nie sądzę, że płytę można gdzieś dostać. Można próbować na akcjach internetowych.


E. Ostrowska Grupa Teatralna Rzeczpospolita Apostolska, Misterium Pasyjne „Lamentacje Kurpiowskie”, Myszyniec 2012
Płytę dostałam od wspomnianej wcześniej znajomej z Myszyńca. Jest to zapis widowiska przygotowanego przez grupę teatralną związaną z Towarzystwem Uniwersytetów Ludowych. Jestem bardzo ciekawa tego materiału.


F. Ostrowska Grupa Teatralna Rzeczpospolita Apostolska, Misterium Nocy Świętojańskiej „Tam na góre ogień gore”, Myszyniec 2012
To kolejne widowisko przygotowanego przez grupę teatralną związaną z Towarzystwem Uniwersytetów Ludowych. Znajoma z Myszyńca podarowała mi też niewielką broszurę ze scenariuszem przedstawienia. Przede mną niezwykły seans!



***


I wcale nie było tak dużo niepolecajek, prawda? Tytuł wpisu jest więc może nieco przekorny. Niemniej tym razem częściej niż w poprzednich latach byłam szczera, wyrażając opinie o poszczególnych publikacjach. Zwracam bowiem uwagę nie tylko na zawartość merytoryczną, ale też warstwę edytorską i redaktorską. To rzeczywiście jest problem, bo oszczędza się właśnie na korekcie i redakcji, stąd zbyt dużo treści na rozkładówce, nieprzyjazne w odbiorze czcionki, błędy stylistyczne, edytorskie, brak weryfikacji nazwisk i miejsc... Można by długo wymieniać. W tegorocznym zestawieniu jest kilka książek, które pod tym względem dostałyby łapkę w dół. Merytorycznie jest nieźle, czasem dobrze, nawet bardzo dobrze, ale mnie odbiór książki czy artykułu mogą popsuć rzeczy, o których napisałam.

Największym wydawniczym rozczarowaniem tego roku jest przypadek plagiatu części mojego artykułu o historii Jednorożca do 1807 r. opublikowanego w 2014 r. oraz plagiatu fragmentu mojego artykułu z 2015 r. Straciłam ochotę czytać monografię nadleśnictwa Przasnysz, skoro w pierwszym rozdziale wyłapałam takiego babola. Poinformowałam o tym wydawcę i autora. Czekam na ich reakcję.

Finiszując, stwierdzam, że w 2024 r. i wyszło dużo ciekawych publikacji, i w takie się zaopatrzyłam, jeśli zostały wydane wcześniej, a dotąd ich nie miałam. Szczególnie się cieszę z tego, że robiąc podsumowanie, pomyślałam o tekstach dostępnych online, bo myślę, że możesz o nich nie wiedzieć, a aż żal nie skorzystać, gdy są na wyciągnięcie ręki. Przecież sama tak z nich korzystam, a to tylko kliknięcie myszką! To sprawia, że rok 2024 był najbogatszym w publikacje ze wszystkich lat, od kiedy takie podsumowanie robię i rozwijam moją regionalną bibliotekę. Mam nadzieję, życzę tego i sobie, i Tobie, że 2025 r. będzie też bardzo udany i na rynku wydawniczym pojawią się wartościowe publikacje nt. dziejów i dziedzictwa Kurpiowszczyzny (Puszczy Zielonej i Puszczy Białej) i północnego Mazowsza.


***


Zapraszam do lektury pozostałych wpisów oznaczonych tagiem regionalna biblioteczka (do odnalezienia w chmurze na dole strony). Można też do nich przejść bezpośrednio przez linki:

Jakie regionalne książki udało Ci się przeczytać albo kupić w minionym roku? Która z wymienionych przeze mnie publikacji Cię zainteresowała? Może zabrakło tu innych pozycji, które mi polecasz? Napisz! Chętnie dowiem się o wartościowych opracowaniach dotyczących historii lokalnej i regionalnej.

Do następnego!
Etykiety:

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

Subskrybuj: Komentarze do posta (Atom)