Jesień u Kurpiów Puszczy Białej: Matki Boskiej Siewnej, wykopki, kiszenie kapusty, Zaduszki, andrzejki...

W 2022–2023 r. napisałam teksty nt. roku obrzędowego Kurpiów Zielonych. Czas na podobne ujęcie Puszczy Białej. Zapraszam na odcinek jesienny. Jako wprowadzenie do tematu Kurpiów Białych odsyłam do hasła w Wikipedii: KLIK, które napisałam.

W poniższym tekście zajmuję się okresem od dożynek (bez nich, bo już je opisałam) do końca roku kościelnego, czyli do przedednia Adwentu. Opieram się na opracowaniu Oskara Kolberga przywołującego relacje z Pniewa, Porządzia, Ochudna i okolic (1870 r.), tekście Alicji Gorczyńskiej i etnografa Bernarda Kielaka, który korzystał m.in. z prac dyplomowych napisanych przez studentki i studentów etnologii na UW, a dotyczących zwyczajów Puszczy Białej, opracowaniu Bonifacego Kozłowskiego nt. dziedzictwa muzycznego regionu, wspomnieniach Zofii Marianny Wróbel z Udrzyna, zapiskach z historii parafii Brańszczyk oraz materiałach zgromadzonych przez Wandę Modzelewską i Agatę Deptułę. Pomocniczo zajrzałam do moich dwóch książek, tekstu nt. jesieni u Kurpiów Zielonych oraz opracowań dotyczących Puszczy Zielonej. Jest co nieco o świętach, zwyczajach i obyczajach, co nieco o codzienności i pracy w gospodarstwie, nie zabrakło też informacji etnograficzno-historycznych. Dobrej lektury!

Podsumowuję październik 2024 r.

Choroba, o której wspominałam we wstępie do podsumowania września na blogu, okazała się być czymś poważniejszym i miała swój ciąg dalszy. To sprawia, że prawie cały październik leżałam albo w domu, albo w szpitalu. Niemniej, choć czasem trudno mi myśleć o tym czasie jako nie o zmarnowanym (jeśli chodzi o pracę, nie tak w ogóle), choć odkleszczowe zapalenie opon mózgowych totalnie zmieniło mój codzienny rytm, obiektywnie patrząc... w minionym miesiącu zrobiłam dużo.

Hmmm, ale... czy w ogóle w październiku może dziać się mało? Chyba nie (u mnie), bo gdy spisałam wszystko, to (po raz kolejny) okazuje się, że nie ma lipy! Zrobiłam, ile mogłam. Zapraszam więc na podsumowanie miesiąca. Dobrej lektury!

Podsumowuję wrzesień 2024 r.

Podsumowanie minionego miesiąca piszę, przykryta po uszy kołdrą i dwoma kocami. Po jednej z wrześniowych inicjatyw mocno się rozchorowałam i dałam sobie czas na odpoczynek. Mogłam jednak na spokojnie przemyśleć, co wydarzyło się we wrześniu. A było tego sporo, i to samych dobroci. Przyjemnej lektury!

Podsumowuję sierpień 2024 r.

Zapraszam na podsumowanie sierpnia. Jak zawsze drugi miesiąc wakacji minął szybko i niepostrzeżenie, choć bardzo przyjemnie. Byłam wiele czasu poza mieszkaniem, wyjeżdżałam, spotykałam się z ludźmi, sporo śpiewałam, bardzo dużo pisałam o historii regionalnej, czego efekty niebawem. A tymczasem podsumowanie minionego miesiąca. Dobrej lektury!

Podsumowuję lipiec 2024 r.

Lipiec wyjątkowo wynagrodził mi wszystko to, co było trudne w poprzednim miesiącu, a końcówka to już tylko sukces za sukcesem, przepiękne chwile i radość! Zanim jednak to, była intensywna praca, bo lipiec od 3 lat oznacza Wikipedię na Kurpiowszczyźnie. To nie jedyne wydarzenie, które mnie zajmowało w minionym miesiącu. Zapraszam na podsumowanie!

(Kurpiowscy) księża na Kurpiach Zielonych i Białych

Najpierw było zdjęcie, które znalazła kuzynka, a na nim kilku znanych mi księży, ale w zaskakującym zestawieniu osobowym. A tak naprawdę zaczęło się dawno, gdy zauważyłam, że często księża są przenoszeni z parafii w Puszczy Zielonej do parafii w Puszczy Białej i odwrotnie. Albo pochodzą z Kurpi Zielonych i trafią na Białe lub odwrotnie. Stąd pomysł na ten wpis.

Podsumowuję czerwiec 2024 r.

W tym roku wyjątkowo nie mogłam się doczekać wakacji. Czerwiec mi się dłużył, a jednocześnie minął niepostrzeżenie. W życiu osobistym to był trudny miesiąc. W innych sferach jest jak zazwyczaj – działo się dużo i dobrych rzeczy. Wakacje wcale nie zapowiadają się mniej intensywnie, ale udało mi się zaplanować odpoczynek. Tymczasem pora podsumować czerwiec. Zapraszam!

Kopanie torfu na zachodnim skraju Puszczy Zielonej (powiat przasnyski)

Dawniej, tj. ok. 90 lat temu, mój rodzinny Jednorożec był ośrodkiem wydobywania torfu. I nie tylko ta wieś, również inne na Kurpiach Zielonych. W poniższym tekście skupię się na zachodnim skraju regionu i opowiem o tym, jak pozyskiwano torf w kurpiowskiej części powiatu przasnyskiego i do czego go wykorzystywano. Pomijam inne ośrodki wydobycia torfu na Kurpiach, jak np. torfowisko Karaska, którego historię opisał Łukasz Gut. W opowieści o torfowiskach na przasnyskich Kurpiach opieram się na materiałach źródłowych, m.in. wspomnieniach pisanych i przekazanych mi ustnie, prasie, opracowaniach. Będziemy się poruszać w dolinie Orzyca, Płodownicy i Omulwi w dzisiejszych gminach Chorzele, Jednorożec (powiat przasnyski) i Baranowo (powiat ostrołęcki). Dawniej wszystkie należały do powiatu przasnyskiego, stąd określenie przasnyskie Kurpie.

Po tym poznasz Kurpiankę? Nakrycia głów panien z Puszczy Zielonej

Czółko to, wedle opisów etnografów i etnografek, ale też relacji przyjezdnych na Kurpiowszczyznę, jeden z najbardziej charakterystycznych elementów odświętnego stroju Kurpianek z Puszczy Zielonej. Jednak nawet w obrębie tego ikonicznego elementu stroju można zauważyć różnice między wzorami z różnych części regionu. Są też parafie, w których panny nie nosiły czółek, tylko korony. Kurpiowskie królowe? A jakże! Przekonaj się, jak różnorodne mogą być nakrycia głów młodych Kurpianek. Zapraszam do lektury.

MAŁA OJCZYZNA: Nadanie herbu i flagi gminie Jednorożec 7 czerwca 2003 r.

Z okazji 21. rocznicy nadania herbu i flagi gminie Jednorożec, która minęła 7 czerwca, zapraszam na opowieść o tym, jak doszło do uroczystości i jak świętowaliśmy ten ważny dzień. Opieram się głównie na materiałach udostępnionych przez Janinę Popiołek, ówczesną sekretarz gminy Jednorożec, która przekazała do Jednorożeckiego Archiwum Społecznego wiele materiałów na ten temat.

Podsumowuję maj 2024 r.

Maj to piękny miesiąc i to nie tylko ze względu na pogodę, na to, że wszystko kwitnie i pogoda jest słoneczna. Dużo dobrego się u mnie działo i jestem za to bardzo wdzięczna. W tym wpisie raportuję, jak minął mi poprzedni miesiąc. Dobrej lektury.

MAŁA OJCZYZNA: Odświętny strój kurpiowski z Puszczy Białej i Puszczy Zielonej. Podobieństwa i różnice

W tym artykule prezentuję informacje na temat stroju kurpiowskiego obu puszcz: Zielonej i Białej. Zestawiam je, wskazuję różnice i podobieństwa. Zaczynam od opisu procesu powstawania stroju, potem prezentuję męski i damski strój, jednocześnie z obu puszcz, następnie zwracam uwagę na funkcje odświętnego ubioru. Podkreślam też, skąd przybyły pewne elementy lub zwyczaje związane ze strojem, gdzie widać zapożyczenia lub podobieństwa do innych regionów.

Podsumowuję kwiecień 2024 r.

Majówka za nami, wiosna w pełni, a ja podsumowuję kwiecień. Gdy czytam to, co Ty przeczytasz niżej, widzę, że liczbowo wiele się nie działo (w porównaniu z innymi okresami w roku), ale jakościowo ten miesiąc to była petarda. Sukces za sukcesem, piękne spotkania, rozwijanie relacji, kończenie ważnych projektów... Zobacz! Dobrej lektury.

Drewniany kościół wędrowniczek: Zatory, Warszawa (Okęcie), Stara Wieś, Wielgolas Brzeziński...

W 1915 r. w Zatorach (powiat pułtuski) powstał kościół, który po przebudowach i kilku przenosinach istnieje do dziś. Zapraszam do poznania jego wyjątkowej historii. Okazją do przypomnienia dziejów tej wyjątkowej świątyni jest wydana w kwietniu 2024 r. publikacja Przywracamy pamięć o historii drewnianego kościółka na Okęciu. Wydawcą jest parafia pw. św. Franciszka z Asyżu w Warszawie.

Wiosna u Kurpiów Białych: zwyczaje, obrzędy, wierzenia od Wielkanocy do Zielonych Świątek

Po tym, jak w 2022–2023 r. napisałam artykuły nt. roku obrzędowego Kurpiów Zielonych, przyszedł czas na podobne ujęcie Puszczy Białej. Powstał już tekst o okresie letnim: KLIK. Teraz zapraszam na odcinek wiosenny. Zanim zagłębimy się w temat, odsyłam do hasła w Wikipedii, które jest dobrym początkiem przygody z poznawaniem Kurpiów z Puszczy Południowej: KLIK.

W poniższym tekście nt. zwyczajów Kurpiów Białych w okresie od Wielkanocy do nocy świętojańskiej opieram się na opracowaniu Oskara Kolberga przywołującego relacje z Pniewa, Porządzia, Ochudna i okolic (1870 r.), tekście Bernarda Kielaka, który korzystał m.in. z prac dyplomowych napisanych na studiach etnologicznych na UW, a dotyczących zwyczajów Puszczy Białej, opracowaniu Bonifacego Kozłowskiego, wspomnień Zofii Marianny Wróbel z Udrzyna oraz materiałach zgromadzonych przez Wandę Modzelewską. Dobrej lektury!

Rok 2023 za nami. Moje podsumowanie

W tym roku zdjęłam z siebie presję, że podsumowanie musi się ukazać już zaraz, już na początku roku, co w połączeniu z intensywnym pierwszym kwartałem sprawiło, że podsumowaniem 2023 r. publikuję w kwietniu. Ale to przecież nie problem! Podsumowanie, wzorem poprzednich lat, wrzucam na bloga, by z dystansem spojrzeć na to, co za mną, co udało się osiągnąć, a co może nie wyszło tak jak planowałam (to też jest ok!). Takie zestawienie robię głównie dla siebie, blog to przecież mój pamiętnik. 

Czy udało się zrealizować cele na 2023 r.? Z czego jestem najbardziej dumna? Co mi dał, czego nauczył miniony rok? Zapraszam!

Podsumowuję marzec 2024 r.

Marzec to od kilku lat niezwykle intensywny miesiąc. Po jego zakończeniu zazwyczaj, jak to mówiłam, ryłam nosem. W tym roku, ku mojemu zaskoczeniu, jest inaczej. Jeszcze nie idealnie, ale lepiej. Zrobiłam mniej niż planowałam, ale dzięki temu nie pochorowałam się i czuję się dobrze. Czuję wiosnę, mam siłę! I jestem zadowolona z efektów pracy w marcu, bo i tak dużo się działo. Wszak czy u mnie może być inaczej?! Zapraszam na podsumowanie marca!

SYLWETKI. REGIONALISTKI (5): Joanna Turek i podtrzymywanie kurpiowskiego ognia

Kontynuuję zeszłoroczny pomysł o herstorycznej odsłonie serii SYLWETKI i publikacji reportaży/wywiadów o kobietach w różny sposób zajmujących się regionalizmem. W tej serii przedstawię Ci znane mi badaczki i działaczki, które dobrałam tak, by każda pochodziła z innego regionu i reprezentowała nieco inny temat badań i kierunek działań. Rozmawiamy o ich działalności, o trudnościach, z jakimi się spotykają w pracy badawczej i aktywistycznej. Czy bywają niedoceniane, niezauważane, nierzadko jak tematy, które podejmują? Sprawdź!

W piątym odcinku prezentuję Joannę Turek. Poznałyśmy się w październiku 2019 r. dzięki Mazowieckiemu Programowi Edukacji Kulturalnej. Nie spodziewałam się, że od tego momentu nasze drogi coraz częściej będą się przecinać, aż się zaprzyjaźnimy. Choć podejrzewać to mogłam, bo z ludźmi z Kurpi umiem znaleźć wspólny język. A zaczęło się od…

Podsumowuję luty 2024 r.

I marzec! Mój ulubiony miesiąc. To jednocześnie czas na podsumowanie minionych tygodni. W tym roku mieliśmy jeden dodatkowy dzień. Czy to jakoś zmieniło mój luty? Nie, w ogóle. Mam poczucie, że naprawdę dobrze wykorzystałam ten miesiąc. Zapraszam na podsumowanie!

MAŁA OJCZYZNA: Koło Gospodyń Wiejskich w Żelaznej Rządowej (gmina Jednorożec)

Zapraszam do poznania historii Koła Gospodyń Wiejskich w Żelaznej Rządowej. W 2019 r. obchodziło pięćdziesięciolecie, a w 2022 r. kobiety dostały Kurpika, Nagrodę Prezesa Związku Kurpiów. Koniec roku 2023 to sukces w postaci wyróżnienia w rodzinnej gminie, czyli Statuetka Jednorożca. Koło zostało więc docenione i w gminie Jednorożec, w której na co dzień działa, i w regionie kurpiowskim. Za co? Za ogrom pracy społecznej, którą wykonuje... od 1969 r.!

Charciabałda, Siarczałąka, Jednorożec, Pupkowizna... Skąd pochodzą i co oznaczają nazwy wsi na Kurpiach Zielonych?

Zapraszam na przegląd nazw wsi na Kurpiach Zielonych. To przegląd pod kątem czynników wpływających na kształtowanie się nazw miejscowych w regionie. Wydzieliłam nazwy związane z gospodarką leśną (bartnictwo, smolarstwo itp.), nazwy osobowe i dzierżawcze. Inna grupa nazw związana jest ze środowiskiem naturalnym: wodą, lasem, glebą i jej pokryciem, rzadziej fauną. Jest nieco nazw kulturowych oraz tych, które mają dyskusyjne pochodzenie. Przemycam również informacje o tym, kiedy dana wieś powstała albo kiedy po raz pierwszy jest notowana.

Podsumowuję styczeń 2024 r.

Już od chwili trwa luty, więc czas na podsumowanie minionego miesiąca. Nowy rok zaczęty, choć jeszcze nie przyjrzałam się poprzedniemu. To za moment. Na razie jest o czym opowiadać. Zapraszam na przegląd styczniowych wieści!

Grudzień 2023. Podsumowanie miesiąca

Ostatni miesiąc 2023 r. to huśtawka: zaczęło się dobrze, potem był covid i święta bez rodziny, a skończyło się wspaniale, bo z przyjaciółmi i nowymi znajomymi. Choroba zmusiła mnie do zwolnienia, co tylko wyszło mi na dobre, choć to nie oznacza, że mało się działo. Jak zawsze mam o czym opowiadać. Zapraszam do lektury!