Kurpiowskie mistrzynie śpiewu i tradycji: Bandysionki i Dłudzonki

Gmina Czarnia na Kurpiach była kiedyś znanym ośrodkiem śpiewaczym. Nadal nim jest, jest tu bowiem, jak pisali Katarzyna i Seweryn Huzarscy, największe zagęszczenie kurpiowskich śpiewaczek na 1 kilometr kwadratowy, choć jedna z grup, którą dziś przedstawię, nie jest już aktywna. Zapraszam na opowieść o śpiewaczkach kurpiowskich z Bandyś i Długiego. Obie grupy w 2000 r. zostały wyróżnione Nagrodą im. Oskara Kolberga za zasługi dla kultury ludowej. We wpisie linkuję nieco nagrań, byście mogli poczuć to, co czym piszę i... może też pośpiewać!

Na Pomorzu są Kurpie! Poznajcie Klęcinianki – zespół folklorystyczny przy KGW w Klęcinie

Dziś chcę Wam opowiedzieć niesamowitą historię. O Kurpiankach, które, mimo emigracji z rodzinnych stron, kultywują tradycje. O nie-Kurpiankach, które podjęły wyzwanie: nauczyły się gwary kurpiowskiej i wystawiają na scenie wesele kurpiowskie. O rodzinach z Kurpiowszczyzny, które los rzucił na Pomorze. I o jedynym na Pomorzu zespole kurpiowskim. Poznajcie historię Klęcinianek!

SYLWETKI: Maria Żywirska z Byczyńskich (1859–1929), badaczka Puszczy Białej, pionierka pierwszego w Polsce wydzielonego tematycznie muzeum górnictwa

Słyszałam i czytałam czasem, że Maria Żywirska była Chętnikiem w spódnicy. Adam Chętnik, Kurp, etnograf, muzealnik, wielce zasłużony dla Kurpiów Zielonych to jedno, a Maria Żywirska, wyrosła z Brańszczyka, historyczka, pedagożka, badaczka kultury Kurpiów Białych to drugie. Oczywiście Elżbieta Zielińska trafnie oceniła, że "Kim był Adam Chętnik dla Puszczy Zielonej, tym Maria Żywirska dla Puszczy Białej", bo każde z nich jest tak samo wartościowe i ważne dla regionu, ale Maria nie potrzebuje porównań. Słusznie też Zygmunt Długołęcki napisał: "Chętnik niewątpliwie uratował więcej z Puszczy Zielonej, niż Żywirska z Białej, ale zważywszy, że ona robiła to niejako z oddali, należy jej zasługi cenić równie wysoko. Nie bez znaczenia jest fakt, że Chętnik urodził się w dwadzieścia lat wcześniej. To bardzo dużo, jak na ratowanie dziedzictwa kulturowego, ginącego w płomieniach cywilizacji XX wieku na oczach dwóch, trzech pokoleń. Żywirska ratowała resztki tego dziedzictwa nieomal w ostatniej chwili. Można też sformułować tezę, że Puszczy Białej, i mniejszej obszarowo, i bliższej centrom współczesnych przemian, do ratowania było mniej". Oczywiście mieli ze sobą dużo wspólnego, na pewno Żywirska znała prace starszego od siebie Chętnika (choć sama droga życiowa Żywirskiej była bardziej pododna do badaczki Ostrołęki, Zofii Niedziałkowskiej; były nawet równieśniczkami), ale oddajmy każdemu z nich osobno szacunek. Zapraszam na opowieść o historyczce i etnografce, Marii Żywirskiej, badaczce Puszczy Białej.

Boże Obiady i puste noce na Kurpiach Zielonych

„Kurpie są współcześnie jednym z nielicznych regionów, gdzie wciąż żywe są spotkania o charakterze religijnym. Jednym z nich jest Boży Obiad – katolicki odpowiednik mickiewiczowskich Dziadów. Podczas całodobowego nabożeństwa zgromadzeni modlą się za dusze zmarłych. Spotkanie połączone jest ze mszą świętą, a także – jak sama nazwa wskazuje – poczęstunkiem dla wszystkich uczestników”. Tak zaczyna się opis audycji w Programie Drugim Polskiego Radia z 19 III 2020 r.

Jestem ciekawa, czy kiedykolwiek słyszeliście o tym zwyczaju. Mnie się obiło o uszy to hasło kilka lat temu, ale nigdy się nie zagłębiałam w temat. W listopadzie 2020 r. postanowiłam poświęcić czas na poznanie zwyczajów pogrzebowych Kurpiów. Przeprowadziłam live na fanpage’u (pierwszy z gościem!), było kilka postów tematycznych na stronie i wpis na blogu. Wyniki ankiety w grupie na Facebooku przekonały mnie, że chcecie dowiedzieć się więcej o postrzeganiu śmierci przez Kurpiów, o zwyczajach i wierzeniach związanych ze śmiercią i pogrzebem. Stąd też ten wpis. Większość materiały zaprezentuję w osobnym artykule.

Dziś skupię się właśnie na wspomnianych na wstępie Bożych Obiadach, by zamknąć temat w jednym tekście, by też był łatwo dostępny. Jest to o tyle ciekawe, że dawniej obrzęd ten był rozpowszechniony w całej Polsce, dziś przetrwał jedynie punktowo. W tym na Kurpiach. O co w nim chodzi, jak przebiega? Zapraszam!

SYLWETKI: Kazimiera z Rykowskich Kłoczowska (1859–1929)

Kazimiera Józefa Joanna z Rykowskich Kłoczowska (ur. 24 lutego 1859 w Krzynowłodze Wielkiej, zm. 13 września 1929 w Bogdanach Wielkich) to polska ziemianka, dziedziczka Bogdan Wielkich w gminie Chorzele w powiecie przasnyskim, działaczka społeczna i oświatowa. Dziś chcę opowiedzieć jej historię, ale też wytłumaczyć, jak na nią trafiłam i dlaczego się nią zainteresowałam. Nie zdawałam sobie sprawy z jej istnienia, choć jako uczennica liceum w Przasnyszu, poznając kolegów i koleżanki z powiatu, dowiedziałam się, że w Krzynowłodze Wielkiej, Bogdanach Wielkich i Rycicach były dwory ziemiańskie. Wtedy po raz pierwszy o niej usłyszałam.