Zapraszam na trzecią i jednocześnie ostatnią część opowieści o krzyżach, które przybierają najpopularniejszą formę na terenie mojej małej ojczyzny. Są to metalowe fundacje, osadzone w podstawach z wnękami wypełnionymi figurkami, obrazkami lub niewielkimi Pasyjkami. Dwa poprzednie posty na ten temat przeczytacie tutaj: KLIK i KLIK.
Wszystkie zdjęcia we wpisie są mojego autorstwa. W innych przypadkach zostały podpisane. Lokalizacje krzyży zaznaczyłam na mapie mojego autorstwa, którą w całości można zobaczyć tutaj: KLIK.
1. Stegna
a) Krzyż przy ul. Warszawskiej pochodzi z okresu dwudziestolecia międzywojennego, choć wcześniej w tym miejscu mógł stać krzyż drewniany. Jest bardzo bogato zdobiony elementami tworzącymi ażurową konstrukcję. Poniżej Pasyjki, po obu stronach pionowego ramienia, umocowane są ceramiczne figurki przedstawiające Najświętsze Serce Maryi. Od przecięcia ramiona odchodzą 4 faliste promienie (4x1). Pasyjka, nakrywający ją daszek i gałki na zakończeniach ramion pomalowane są na biało. Krzyż osadzony jest w smukłej czterobocznej podstawie, pomalowanej na niebiesko. Jej krawędzie pokryte są białą farbą. We frontalnej ścianie postumentu, w przeszklonej wnęce, stoi ozdobiona łukiem ze sztucznych kwiatów figura Matki Bożej Niepokalanej. Pod wnęką zawieszona jest tabliczka z napisem: „FUNDATORZY / ŚP / Eleonora i Józef / WRÓBLEWSCY / Rok budowy 1927 / PROSZA O ZDROWAŚ MARYJA”. Zamówił ją Arkadiusz Pawelczyk przed 2012 r. Na dwuschodkowym postumencie, na którym ustawiona jest podstawa krzyża, stoją plastikowe figurki-buteleczki na święconą wodę oraz metalowy krucyfiks. Świątek otacza metalowe ogrodzenie na niskim cokoliku. Przed krzyżem stoi donica ze sztucznymi kwiatami. Zdobią one również krzyż, podstawę oraz ogrodzenie. Wokół rosną cztery modrzewie (po dwa z każdej strony krzyża).
Fundatorzy wystawili krzyż po powrocie z zagranicy, zapewne w intencji potomstwa – fundatorka poroniła dziecko i później nie mogła zajść w ciążę. Krzyż stoi przy polu Szwedów, wcześniej uprawiali je Panusiowie, którzy spokrewnieni byli z Wróblewskimi (Eleonora pochodziła z domu Panusiów). W latach 90. XX w. postument pomalowany był na ciemnoszaro z elementami pokrytymi białą farbą. Tabliczka fundacyjna zastąpiła poprzednio zawieszoną na krzyżu, z następującym napisem: „S+P / FUNDATORZY / J E WRÓBLEWSCY / ROK BUDOWY 1937 / PROSZĄ / O ZDROWAŚ MARIA”. Krzyż pochodzi raczej z 1937 r., zgodnie z informacją na tablicy (stan na 1991 r.). W 1991 r. zlokalizowany był tu jeden z ołtarzy na Boże Ciało. Opiekuje się nim Janina Krajewska, chrześniaczka fundatorów, oraz Barbara Obrębska. W 2012–2013 r. świątek został odnowiony – pomalowano go farbą, z pomocą Jana Gładka uprzątnięto otoczenie. Figurka we wnęce została osuszona i ponownie pomalowana. Połamane szkło w gablocie wymienił Wiesław Pawelczyk. Podczas objazdu pól zakopywane są tu fragmenty Ewangelii. Przez cały rok pod krzyżem, w obrębie ogrodzenie, stoją znicze (jeden lub dwa).
 |
| Kadr z filmu ks. M. Mecha, lato 1991 r. |
 |
| Kadr z filmu ks. M. Mecha, lato 1991 r. |
b) Na posesji nr 3 przy ul. Zdrojowej w ogródku stoi krzyż wystawiony przez Mariana i Mariannę Wilga w intencji syna Zygmunta, po zdaniu przez niego ważnych egzaminów ok. 1977 r. Metalowy krzyż wykuł Pogorzelski z Drążdżewa. Krzyż wyróżnia spośród innych w gminie m.in. zakończenie ramion: w ażurowej konstrukcji przypominającej trójczłonowy liść koniczyny umieszczono formę łezek. Krzyż ma formę ażurową, jest bogato zdobiony, na przecięciu ramion znajduje się niewielka srebrna tarcza, na tle której zamocowano srebrną Pasyjkę z daszkiem. Pod Pasyjką umieszczono dwie niewielkie ceramiczne figurki: po lewej Najświętszego Serca Jezusa, po prawej Niepokalanego Serca Maryi. Krzyż umocowany jest w lastrykowej, schodkowej podstawie. W jej najwęższej, najdłuższej części znajduje się niewielka przeszklone wnęka. Jej krawędzie wyłożone są faliście wyciętą blachą. Wewnątrz stoi figurka Niepokalanej, zdobiona łukiem ze sztucznych kwiatów. Krzyż został poświęcony w 1998 r. W jego pobliżu są zakopywane fragmenty Ewangelii podczas objazdu pól, ostatnio w 2014 r. Ok. 2013 r. podstawa została odnowiona. Po obu stronach krzyża rosną krzewy bukszpanu.
 |
| Kadr z filmu ks. M. Mecha, lato 1991 r. |
 |
| Kadr z filmu ks. M. Mecha, lato 1991 r. |
c) Krzyż przed domem nr 9 przy ul. Zdrojowej wystawił Jan Nizielski. Jest metalowy, bogato zdobionymi koliście wygiętymi elementami, ze srebrną Pasyjką, daszkiem i czterema promieniami (4x1). Osadzony jest w smukłej betonowej podstawie z niewielką otwartą wnęką w przedniej ścianie cokołu. Pierwotnie był on pomalowany na niebiesko z krawędziami zaznaczonymi białą farbą. W dolnej części postumentu znajdowała się tablica z napisem: „BOŻE / BŁOGOSŁAW TYM / KTÓRZY CIEBIE / UWIELBIAJĄ”. W kolejnym wersie znajdowała się data wystawienia kapliczki – na pewno przed 1991 r., jednak film z tego roku nie pozwala na określenie datacji, bo ogrodzenie zasłania postument. W latach 90. XX w. we wnęce stała figurka Matki Bożej Niepokalanej, a krawędzie wnęki było pomalowane na biało i ozdobione zygzakowatym fryzem. Obecnie we wnęce stoi obrazek Najświętszego Serca Pana Jezusa, a przed nim figurka Matki Bożej z Dzieciątkiem. Postument pomalowany jest na jasnobeżowo. W 2014 r. schodki stanowiące najniższe stopnie postumentu wyłożono brązowymi płytkami.
 |
| Kadr z filmu ks. M. Mecha, lato 1991 r. |
 |
| Kadr z filmu ks. M. Mecha, lato 1991 r. |
Ulatowo-Pogorzel
Na prywatnej posesji nr 7 stoi metalowy krzyż osadzony w betonowej podstawie. Wystawił go Aleksy Rogowski w 1967 r. O dacie wystawienia informuje wyryta inskrypcja w dolnej części podstawy krzyża. Na napisem znajduje się mała wnęka, w której umieszczono obrazek Najświętszego Serca Pana Jezusa. Przed nim, na schodku, stoi donica ze sztucznymi kwiatami. W podstawie osadzony jest metalowy krzyż – wykonany zapewne przez kowala, wyróżnia się Pasyjką z tarczą, daszkiem i promieniami. Krzyż pomalowany jest na czarno, zaś jego zdobienia na srebrno, podstawa ma kolor biały. Na krzyżu, poniżej Pasyjki, wiszą sztuczne kwiaty.
Ulatowo-Słabogóra
Przy drodze pożarowej nr 15, prowadzącej ze wsi do szosy Jednorożec-Kobylaki, po prawej stronie stoi krzyż z 1979 r. Metalowy krzyż ze srebrną Pasyjką z daszkiem oraz zakończeniami ramion w formie ażurowego liścia trójlistnej koniczyny osadzony jest w betonowej podstawie. W jej górnej części w ścianie frontowej znajduje się płytka zaślepiona wnęka, niegdyś wypełniona zapewne obrazem, a poniżej w płytkiej wnęce wyryto inskrypcję informującą o dacie wystawienia krzyża. Przed krzyżem stoi doniczka z kwiatami, świątek zdobią też kolorowe wstążki. Przeczepione są one to ogrodzenia złożonego z ceglanych słupków oraz łączących je metalowych grubych łańcuchów. Krzyż postawił Stefan Kozicki przy pomocy Marka Niestępskiego w miejscu starego drewnianego krzyża. Do tego miejsca wyprowadzano zmarłych ze wsi, bowiem dzisiejsza droga pożarowa była w okresie międzywojennym główną drogą do Jednorożca. Przy krzyżu zatrzymuje się ksiądz podczas objazdu pól.
Żelazna Prywatna
a) Na prywatnej posesji nr 28 stoi pomalowany na biało, bardzo bogato zdobiony, metalowy krzyż, osadzony w kamiennej podstawie tego samego koloru. Krzyż wyróżnia się podwójnym daszkiem nad Pasyjką, jednym mniejszym i jednym większym o szerokości prawie równej poziomemu ramieniowi. Pod daszkiem znajdują się cztery małe żarówki oświetlające Pasyjkę. Krzyż jest zdobiony pękami sztucznych kwiatów, zaś w podstawie, w otwartej wnęce, umieszczona została mała figurka Matki Bożej Niepokalanej. Krzyż zdobią kolorowe wstążki przyczepione do ogrodzenia w formie siatki. Krzyż wystawili właściciel posesji Władysław Berk, prawdopodobnie w latach 50. XX w., na pewno przed 1965 r.
b) Metalowy krzyż osadzony jest w podstawie w czerwonej cegły. Obecną formę zyskał ok. 2012 r. dzięki obłożeniu cegłami podstawy krzyża, jaką stanowił kamień polny. Krzyż wystawiony został ok. 1965 r. przez Stanisława Abramczyka, ojca obecnego właściciela posesji Eugeniusza Abramczyka. Przed 1965 r. na posesji, kilka metrów dalej, w pobliżu drzew, stał wystawiony w okresie międzywojennym drewniany krzyż. Ufundował go ojciec Stanisława Abramczyka, Wojciech.
Żelazna Rządowa
a) Przy jednej z dróg w kolonii Kurczy Lasek Władysław i Apolonia Jurczak wystawili metalowy krzyż, osadzony w betonowej podstawie. W 2014 r. została ona obłożona płytkami. Krzyż pomalowany jest na czarno i ma zdobienia pokryte srebrną farbą: Pasyjkę z daszkiem, promienie (4x3) oraz wygięte elementy metalowe. Zakończenia ramion mają kształt rombów. Po obu stronach krzyża znajdują się mocowania pod doniczki na kwiaty. W otwartej wnęce podstawy umieszczona została mała figurka Matki Bożej Niepokalanej, otoczona sztucznymi kwiatami. Do metalowego ogrodzenia przywiązane zostały kolorowe wstążki, zdobiące krzyż. Obok stoi drewniana ławeczka, ponieważ w tym miejscu gromadzą się mieszkańcy, by w maju i czerwcu odprawiać nabożeństwa.
b) Metalowy krzyż osadzony jest w betonowym postumencie przed posesją nr 54, na kolonii Grądy. Wystawiła go Bogdańska na ziemi należącej do Milewskiego ok. 1982 r., ponieważ w pobliżu nie było żadnego świątka. Krzyż pomalowany jest na czarno, zaś wszystkie jego elementy ozdobne wraz z Pasyjką mają kolor złoty. W otwartej wnęce w pomalowanym na niebiesko postumencie stoi oprawiony w ramkę obrazek św. Jana Pawła II. Krzyż otoczony jest metalowym ogrodzeniem, w obrębie którego rosną kwiaty. Do krzyża przyczepione są kolorowe wstążki.
c) Przy skrzyżowaniu dróg na kolonii Kawały stoi metalowy srebrny krzyż, umocowany w betonowej podstawie. Ma ażurową konstrukcję, złotą Pasyjkę z daszkiem oraz zakończenia ramion w kształci sercowatych liści. Podstawa została niedawno obłożona tynkiem szlachetnym w kolorze ceglastym. W jej przedniej części znajduje się malutka przeszklone wnęka, w której znajduje się jakaś figurka, ale niewidoczna z powodu zabrudzenia szybki farbą. Najbliższe otoczenie krzyża wyłożone jest płytkami, krzyż otacza niskie drewniane ogrodzenia. Wokół krzyża, w czterech rogach, rosły niegdyś drzewa, ale zostały wycięte. Krzyż wystawił Lejk z Żelaznej Prywatnej w 1939 r.
d) Fundatorami krzyża na posesji nr 18 byli Władysław i Czesława Orlik. Metalowy krzyż, pomalowany na srebrno, ozdobiony jest sztucznymi kwiatami: w doniczkach, w postaci łuków oraz przyczepionych wzdłuż ramion krzyża. W przeszklonej wnęce podstawy, pokrytej srebrną farbą, stoi obrazek Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Wokół krzyża latem rośnie wiele kwiatów, obok podstawy stoją też małe lampki solarne.
Żelazna Rządowa-Gutocha
Pasyjkę oraz pionowe ramię zdobią sztuczne kwiaty i wstążki. Krzyż osadzony jest w kamiennym postumencie pomalowanym na żółto/limonkowo (w 2012 r. pomalowany był na biało), we wnęce którego znajduje się obrazek Matki Bożej Częstochowskiej. Krzyż otacza ogrodzenie z prefabrykatów betonowych. Przed krzyżem po obu stronach stoją drewniane ławeczki, wykorzystywane podczas nabożeństw majowych, czerwcowych i październikowych z powodu znacznego oddalenia miejscowości od kościoła parafialnego w Parciakach. Krzyż wystawili ok. 1990 r. wspólnym nakładem mieszkańcy bloków.
Jakiego typu krzyże są popularne w Waszym otoczeniu? A może więcej jest kapliczek lub figur? Dajcie znać w komentarzach!
Tekst powstał w ramach projektu "Wybrane aspekty dziedzictwa kulturowo-historycznego gminy Jednorożec. Kapliczki i krzyże przydrożne" realizowanego dzięki stypendium za wybitne osiągnięcia w różnych sferach działalności edukacyjnej dla szczególnie uzdolnionych studentów zamieszkałych na terenie Powiatu Przasnyskiego w roku akademickim 2014/2015. Organizatorem i Fundatorem stypendium jest Starostwo Powiatowe w Przasnyszu.
Strona internetowa projektu (Facebook): KLIK.
Strona internetowa Fundatora: KLIK.
Projekt zakończył się wydaniem książki "Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec". Publikacja jest dostępna w sprzedaży, więcej szczegółów: KLIK.
Do następnego!
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz