MAŁA OJCZYZNA: Co kryje się w nazwach miejscowości?

Czy zastanawialiście się kiedyś, co oznacza nazwa miejscowości, w której mieszkacie lub z której pochodzicie? Ja nierzadko. Zagadkę pochodzenia nazwy mojego rodzinnego Jednorożca starałam się rozwiązać w jednym z poprzednich postów: KLIK. Dzisiaj zapraszam na przegląd nazw miejscowości w powiecie przasnyskim. Postaram się pokazać przeszłość tego terenu, położonego na granicy dawnej Puszczy Zielonej i terenów o tradycjach szlacheckich, poprzez występujące tutaj wybrane nazwy miejscowe. Wbrew pozorom, można z nich wyczytać bardzo wiele.

Nazwy miejscowe w powiecie przasnyskim (nazwy wsi, czasem też ich części i przysiółków) podzieliłam na kilka grup w zależności od pochodzenia. W przypadku nazw dwuczłonowych podział dotyczy pierwszej części nazwy. Ustalenia w formie graficznej, takiej jak poniżej, można zobaczyć na specjalnej mapie: KLIK.

Nie jest to analiza językoznawcza, a bardziej przegląd pod kątem czynników, jakie miały wpływ na kształtowanie się nazw miejscowych w powiecie przasnyskim. Przykładowo mamy tu kilka nazw związanych z bartnictwem, więc może to być świadectwem istniejącej tu przed wiekami i rozwiniętej gospodarki leśnej, w tym bartnictwa. Podobnie jest z nazwami, które pochodzą od imion albo nazwisk, jest ich najwięcej w porównaniu z innymi grupami i koncentrują się w poszlacheckiej części powiatu. Oznacza to, że wiele miejscowości powstało jako wsie szlacheckie, biorące nazwę od właściciela. W przeciwieństwie do nich kształtuje się nazewnictwo północno-wschodniej części powiatu, dawnych terenów Puszczy Zielonej - zobaczcie, jak rzadko występują tam miejscowości. Jeszcze inna grupa nazw związana jest z wodą, strumieniami, terenami bagnistymi. Występowanie takich nazw świadczy o przeszłości danego terenu. Pozostałe kategorie opisane są niżej. Pod takim właśnie kątem należy patrzeć na ten wpis.

1. Nazwy związane z gospodarką leśną

Binduga - miejsce do składowania drewna do spławiania.

Chrostowo Wielkie - możliwe, że chodzi o miejsce składowania chrustu.

Chrostowo-Zalesie - pierwszy człon j.w, drugi - miejsce za lasem - całość: miejsce do składowania chrustu znajdujące się za lasem.

Drążdżewo Nowe - według językoznawców nazwa pochodzi od słowa drzążdż albo drażdże. W języku prasłowiańskim drezgą czyli drążdżem określano chrust czy giętkie pręty. Jego duże ilości osadzały się na obrzeżach koryta Orzyca.

Klin - klinowany kawałek lasu, odcięty od lasu po zbudowaniu drogi Przasnysz - Drążdżewo.

Łazy / Łaz - miejsce po karczunku.

Obrębiec - nazwa wsi pochodzi od obrębu, wyrębu lasu pod założenie osady, miejsca ograniczonego, odrąbanego.

Opaleniec - nazwa pochodzi od wypalenia terenu leśnego pod założenie osady.

Opiłki Płoskie - nazwa pochodzi prawdopodobnie od piłowania drewna, od pozostałości po takiej obróbce surowca drzewnego. Drugi człon nazwy związany jest ze staropolską nazwą ostrza strzały (płoski / płoszczyk). Od niej miała powstać nazwa osobowa.

Rembielin - nazwa pochodząca od terenu powstałego po wyrębie lasu pod osadę.

Wyrąb Karwacki - wyrąb to teren po wycięciu lasu pod osadę.

2. Nazwy związane ze środowiskiem naturalnym

a) las
Borowe-Chrzczany - pierwszy człon pochodzi od określenia boru sosnowego, drugi od nazwy osobowej Chrzon.
Borowe-Gryki - pierwszy człon j.w., drugi od nazwy osobowej Gryka.
Brzozowo Małe - nazwa pochodzi od lasu brzozowego, brzozy.
Brzozowo Wielkie - j.w.
Brzezice - j.w.
Chojnowo - nazwa pochodzi od lasu sosnowego (lub generalnie iglastego), chojniaka.
Czernice Borowe / Nowe Czernice - to pamiątka po czarnych jagodach w lesie.
Dąbrowa - od lasu dębowego, dąbrowy.
Dąbrówka Ostrowska - j.w., druga część nazwy od ostowa - wyspy.
Dębiny - od dębiny - lasu dębowego.
Grabowo - od lasu grabowego.
Grabowo Gęsie - j.w., druga część nazwy od gęsi?
Grabowo-Grądy - pierwszy człon j.w., drugi od grądu, wielogatunkowego lasu albo suchego lasu położonego na wyższym gruncie.
Grabowo-Rżańce - pierwszy człon j.w., drugi od nazwiska Rżaniec. Przymiotnik rżany oznacza żytni, zrobiony z żyta.
Grabowo-Skorupki - j.w., drugi człon od nazwiska Skorupka.
Grabowo Wielkie - pierwszy człon j.w.
Grabowo-Zawady - j.w., drugi człon od zawady, czyli przeszkody.
Grabówko - j.w.
Grąd Rycicki - grąd to wielogatunkowy i wielowarstwowy las liściasty zazwyczaj z przewagą grabów i dębów oraz z udziałem różnych innych gatunków, ale też las rosnący na gruncie położonym wyżej, suchym.

Jedlinka - jedlina to ścięte gałęzie jodły, drewno z jodły, las jodłowy albo po prostu określenie jodły.

Leszno - nazwa jest zniekształconą formą pierwotnej nazwy (Leszczno), wywodzącej się bezpośrednio od nazwy leszczyny, rośliny z rodziny leszczynowatych będącej źródłem orzechów laskowych. 

Lipa / Lipowiec -  od lasu lipowego.

Liwki - nazwa pochodzi od iwy - gatunku wierzby, gwarowo zwanego liwą. Po łotewsku lives to określenie terenu bagnistego,a takie właśnie środowisku lubi ten gatunek drzewa. Od nazwy drzewa mogła zostać utworzona nazwa osobowa.
Olszewka / Olszewiec - od drzew olchowych z rodziny bzozowatych rosnących na terenach wilgotnych, dobrze nawodnionych.
Sosnówek - od lasu sosnowego.
Zalesie - teren położony za lasem.

b) gleba i jej pokrycie

Golany - gołe, słabe, nieużyteczne gleby, które mogły przekształcić się w nazwę osobową Golan.

Krasne / Nowokrasne - brunatne gleby, zwane czerwonymi. Inna wersja tłumaczenia pochodzenia nazwy wsi związana jest z topografią terenu. Krasne jest położone wśród lasów, kiedyś liściastych, które jesienią barwiły się na czerwono, skłaniając pierwszych osadników do nadania temu miejscu nazwy krasny - kolorowy, barwny, czerwony, piękny, urodziwy, wspaniały.

Krasne-Elżbiecin - pierwszy człon nazwy j.w., drugi pochodzi od imienia Elżbieta.
Kwiatkowo / Kwiatkowo k. Duczymina - nazwa pochodzi od ukwieconej okolicy.
Mchowo / Mchówko - nazwa związana jest z dużą ilością mchów, które mogły dać początek nazwie osobowej Mech.
Morawy Wielkie - od murawy, czyli zielonej, gęstej trawy, pokrywającej jakąś przestrzeń. Drugi człon pochodzi od słowa kalisko, czyli błoto, kałuża; kalisty to błotniasty.

Połoń - nazwa może pochodzić od jałowych, nieurodzajnych piasków, ale i leśnych halizn, czyli terenów pozbawionych drzewostanu. Płonny oznaczało jałowy, ale też leśny (nie domowy) i pusty (nie zarośnięty).

Zielona - prawdopodobnie teren otoczony lasami lub łąkami i pastwiskami z intensywnie zieloną trawą.

Zielonki - j.w.

c) woda

Bagienice - od bagnistych terenów.
Bugzy Płoskie - nazwa może pochodzić od przepływającej nieopodal rzeczki Zdziwójki, ponieważ bugiem nazywano zagięcie, kolano rzeki, a takie występuje niedaleko wsi. Od słowa bug mogło też powstać imię Bugza i dopiero od niego wieś wzięła swoją nazwę. Drugi człon nazwy związany jest ze staropolską nazwą ostrza strzały (płoski / płoszczyk). Od niej miała powstać nazwa osobowa.
Bugzy-Jarki - drugi człon nazwy związany jest z imieniem Jaromir.
Bugzy-Święchy - druga część nazwy pochodzi od imienia Święch, będącego skróceniem imienia Świętosław albo Świętowit.
Bystre-Chrzany - pierwszy człon nazwy może pochodzić od imienia, które powstało od strumienia o tej samej nazwie (dopływ Ulatówki), przepływającego nieopodal wsi. Druga część nazwy to określenie właściciela - może syna Bystrego, który zwał się Chrzanem.
Bystre-Kurzyny - pierwszy człon nazwy j.w., drugi pochodzi od nazwy osobowej Kurzyna.
Krzynowłoga Mała - nazwa wsi pochodzi od krzynicy, obudowy źródła wykonanej z łączonych w kwadrat kłód. Inne tłumaczenie mówi, że pierwszy człon nazwy związany jest z rdzeniem krin, pochodzącym od krynicy - źródło, strumień, zdrój, stok, struga. Drugi człon nazwy można wiązać z prasłowiańskim słowem volga, oznaczającym nasycenie gruntu (atmosfery) wodą. Staropolska właga to podgrzana woda deszczowa, w gwarze mazowieckiej vlyga to bagno, zaś włoga to wilgoć, wilgotna żyzna gleba. Po czesku vleha to wilgoć zatrzymywana w glebie, zaś staroruskie bлога to ciecz, wilgoć, zaś łotewskie valgums to wilgoć. Zatem musiało to być miejsce występowania źródeł i podmokłe.
Krzynowłoga Wielka - pierwszy człon nazwy j.w.
Mącice - od mętnej wody?
Rudno Jeziorowe - pierwszy człon nazwy pochodzi od rudy, czyli podmokłej łąki, bagniska, błota. Drugi człon związany jest z istniejącym tu jeziorem.
Rudno Kmiece - pierwszy człon nazwy j.w. Drugi związany jest z mieszkańcami, zamożnymi chłopami.
Rudno-Kosiły - pierwszy człon j.w., drugi pochodzi od imienia Kosiła, a to od kosy do czosania włosów (w średniowieczu bowiem nikt nie kosił trawy, tylko ją siekł).
Trzcianka - od trzciny, nadwodnej trawy.

d) ukształtowanie terenu

Górki - pagórkowaty teren z wyraźnymi niewielkimi wzniesieniami.

Góry Karwackie (pierwotnie Pieńki) - nazwa od pagórkowatego terenu, drugi człon od pobliskiego Karwacza. Pierwotna nazwa powstała na bazie określenia wyciętego lasu olchowego. Drzewa ścinano wyżej, a na pozyskanym w ten sposób gruncie dziedzic Karwacza osiedlał włościan.

Ostrowe-Stańczyki - ostrów to wyspa, zaś drugi człon pochodzi od nazwy osobowej Stańczyk (Stanisław).

Wandolin - od wądołów.

e) fauna

Barańce - od samców owiec, baranów?

Bobry - 0d bobrów.

Kozin / Kozłowo - od kóz.

Kurowo - od ptactwa domowego, kur.

Osówiec Kmiecy / Szlachecki - pierwszy człon nazwy może być związany z występowaniem w okolicy sów, drugi zaś związany jest z mieszkańcami wsi - w jednej mieszkali kmiecie, czyli zamożni chłopi, a w drugiej szlachta.

Wężewo - od węży w okolicy.

Zembrzus - od zambrza, czyli żubra.

Nowe Żmijewo - od występujących w okolic żmij.

3. Nazwy związane z bartnictwem

Bartniki - nazwa o charakterze służebnym, określająca miejsce zamieszkania osób trudniących się bartnictwem.

Święte Miejsce (dawniej Bartny Borek) - pierwotna nazwa związana była z leśnym bartnictwem, zapewne w tej okolicy bartnicy posiadali swoje barcie. Późniejsza nazwa to pochodna objawień Matki Bożej w 1700 r. i powstania tu sanktuarium maryjnego, o czym więcej tutaj: KLIK.

Budki - w nazwie zauważalny jest człon budy - tak nazywano prymitywne domostwa robotników leśnych, którzy trudnili się wyrobem smoły, węgla drzewnego, pozyskiwaniem drewna i czasem także uprawą ziemi. Również bartnicy stawiali na czas pracy w lesie budy. Wieś mogła powstać jako osada zamieszkana przez takich właśnie pracowników.
Budziska - j.w.
Budy Rządowe - j.w. Drugi człon nazwy związany jest z właścicielem terenu - w XIX w. była to wieś rządowa (państwowa).

4. Nazwy pochodzące od zajęć mieszkańców

Cegielnia - nazwa od wytwórni cegły oraz innych materiałów budowlanych z gliny.

Kadzielnia - nazwa związana jest zapewne ze smolarstwem.

Obórki - nazwa może pochodzić od obór dla bydła, od ludzi zajmujących się hodowlą bydła albo od oboranych, zaoranych granic wsi.

Przątalina - od przątania, sprzątania, uprzątania.

Raszujka (dawniej Rachujka) - od rachowania, liczenia. 

Rycice - nazwa ma zapewne charakter służebny i nawiązuje do dawnego słowa rycic - ten, który ryje, kopie. Etymologia wyrazu jest niesprawdzona, ale prawdopodobna. Może mieszkali tu książęcy ogrodnicy (pobliska Krzynowłoga Wielka należała do księcia mazowieckiego), osadzeni przez któregoś z włodarzy mazowieckich. 

Smoleń Połuby - drugi człon nazwy brzmiał niegdyś "Pałuby" i mógł wywodzić się od tymczasowych mieszkań dla ludzi zatrudnionych przy przemyśle leśnym.

Świniary - nazwa służebna, mieszkali tu świniarze.

Toki - drewniane beczki, w których trzymano zboże.

Żelazna Prywatna / Żelazna Rządowa - wypalanie rudy darniowej, z której topiono żelazo, widoczne jest w pierwszym członie nazwy. Drugi człon wiąże się z własnością w.w. osad - jedna była rządowa (państwowa - wcześniej królewska), druga prywatna (szlachecka).

5. Nazwy pochodzące od nazw osobowych 

Aleksandrowo - od imienia Aleksander.

Annopol - od imienia Anna.

Augustów - od imienia August.

Bartołdy - od imienia Bartołd?
Bogdany Małe / Bogdany Wielkie - od imienia Bogdan.
Brzeski-Kołaki - drugi człon nazwy pochodzi od imienia Kołak, które powstało od koła, albo od imienia Mikołaj.
Cichowo - nazwa dzierżawcza od nazwy osobowej Cichosz, wcześniejsza forma nazwy to Cichoszewo.
Cierpigórz - to nazwa dzierżawcza od nazwy osobowej Cierpigor.
Czaplice-Bąki - pierwszy człon nazwy związany jest z nazwą osobową Czapla; drugi - Bąk.
Czaplice-Furmany - pierwszy człon j.w., drugi może pochodzi od nazwy osobowej Furman albo zajęcia mieszkańców, może mieszkali tu furmani ;)
Czaplice-Kurki - pierwszy człon j.w., drugi od nazwy osobowej Kurek.
Czaplice-Miłki - pierwszy człon j.w., drugi - od imienia Miłek (Miłosław).
Czaplice-Piłaty - druga część nazwy od nazwy osobowej Piłat, może przezwiska?
Czaplice Wielkie - pierwszy człon j.w.

Czarzaste Małe - nazwa pochodzi od nazwiska Czarzasty, popularnego w tym rejonie. Te zaś mogło powstać jako echo dawnych czarów i pogańskich wierzeń, ponieważ czarzenie po czesku oznacza kreślenie linii przy zamawianiu. Pierwotna postać nazwy brzmiała zapewne "Czyrzaste" od nazwy osobowej Czyrzasty, ta zaś pochodzi od prasłowa oznaczającego wrzód albo narośl na drzewie.

Czarzaste Wielkie - j.w.

Czarzaste-Błotki - drugi człon nazwy związany jest z niewielkim błotem, od którego mogła też powstać nazwa osobowa.

Dobrzankowo - nazwa wsi jest dzierżawcza od imienia Dobrzan (Dobronieg?) albo Dobrzanek (Dobrosław).

Dzielin - nazwa dzierżawcza od imienia Działosz.

Dzierzęga-Nadbory - dzierzęgą zwano człowieka wątłego, słabego, jak dzika wyka z rodziny motylkowatych, określana mianem dzierzęgi. Drugi człon nazwy pochodzi od imienia Nadbor albo od położenia obok lasu sosnowego - boru.
Emowo - nazwa dzierżawcza od imienia Ema, Emma.
Fijałkowo - nazwa dzierżawcza od nazwy osobowej Fijałek.

Filipy - od imienia Filip.
Frankowo - nazwa dzierżawcza od imienia Franek (Franciszek).
Gadomiec-Chrzczany - pierwszy człon pochodzi od nazwy osobowej Gadom, zaś drugi od nazwy osobowej Chrzon.
Gadomiec-Jebieńki - pierwszy człon j.w., drugi pochodzi od nazwy osobowej Jebieńka (jebać znaczy lać, wymyślać, besztać, bić).
Gadomiec-Jędryki - pierwszy człon j.w., drugi od imienia Jędryk (Andrzej).
Gadomiec-Miłocięta (dawniej Gadomiec-Ninocięta) - pierwszy człon j.w.
Gadomiec-Peronie - pierwszy człon j.w.
Gadomiec-Trojany - pierwszy człon j.w., drugi od imienia Trojan.
Gadomiec-Wyraki - pierwszy człon j.w., drugi od nazwy osobowej Wyrak.
Goski-Wąsosze - pierwszy człon nazwy pochodzi od imienia Gosław, Goszek, Goszka. Wąsosze to miejsce, gdzie się coś schodzi lub rozchodzi, miejsce w rozwidleniu czegoś np. w widłach rzeki, rozgałęzieniach doliny. U podstawy słowa leży rdzeń soch, socha, czyli coś rozwidlonego, rozwidlony, rozgałęziony kij.
Gostkowo - od imienia Gostek (Gościmir).

Gustawin -  od imienia Gustaw.
Helenowo-Gadomiec - pierwszy człon pochodzi od imienia Helena, drugi od nazwy osobowej Gadom.

Helenowo Nowe / Helenowo Stare - pierwszy człon nazwy pochodzi od imienia Helena.

Helenów - j.w.
Janin / Stary Janin - od imienia Jania (a to pochodzi od imienia Janina).
Jaźwiny - w Polsce wsi o takiej nazwie jest naprawdę sporo, a były one miejscem emigracji plemienia Jaćwingów po podbiciu i wysiedleniu przez wspólne akcje książąt polskich, ruskich i rycerzy zakonu krzyżackiego w 1283 r.
Józefowo - od imienia Józef.

Kaki-Mroczki - pierwszy człon nazwy pochodzi od nazwy osobowej Kak, a drugi od imienia Mroczek (Mroczesław).
Karbówko - od nazwy osobowej Karw, nazwa powstała w wyniku typowej dla Mazowsza wymiany spółgłosek b i w.
Karwacz - od nazwy osobowej Karwak (może od: karw - wół, zwłaszcza stary, leniwy albo Karwat, czyli Chorwat).
Kawieczyno (do 2010 r.  Kawieczyno-Saksary) - to nazwa dzierżawcza od nazwy osobowej Kawięka/Kawęka. Kawęczeć oznacza niedomagać, skarżyć się stale na dolegliwości, narzekać, stękać, kwękać. Pokrewny czasownik kwękać w gwarach występuje w obocznych postaciach kwiąkać, kwiękać.
Kijewice - jest to nazwa patronimiczna od nazwy osobowej Kij.

Kosmowo - od imienia Kosma, a to pochodzi od prawosłowiańskiego kosm, kosmaty, kosmowy - od kosy włosów.
Krajewo-Cepki - to od nazwy osobowej Kraj (Dzierżykraj), a drugi człon od nazwy osobowej Cepka, Cepko.
Krajewo-Darmopychy - pierwszy człon j.w., a drugi pochodzi od nazwy osobowej Darmopych, a to z kolei oznacza osobę pyszniącą się nie wiedzieć z czego. 
Krajewo-Kłódki - pierwszy człon j.w., drugi człon pochodzi od nazwy osobowej Kłódka, Kłoda.
Krajewo Wielkie - pierwszy człon j.w.
Krajewo-Wierciochy - pierwszy człon j.w., drugi człon pochodzi od nazwy osobowej Wi(e)rchioch, a to słowo oznacza tłuczek służący do ucierania czegoś na miałko.
Kuskowo (dawniej Koskowo) - to nazwa dzierżawcza od imienia Kosek. Kosy oznacza krzywy, nieprosty, pochyły, ukośny.
Łoje - to nazwa rodowa, pochodząca od nazwy osobowej Łoj, to słowa zaś oznacza tłuszcz zwierzęcy.

Marianowo - od imienia Marianna.
Masiak - to nazwa dzierżawcza od nazwiska Maszak (to zaś pochodzi od imienia Maciej lub Marcin).
Miłoszewiec -  od imienia Miłosz.
Mirów - nazwa dzierżawcza od nazwy osobowej Mir.
Niesiobędy - od imienia Niesiobęda.
Ożumiech - to nazwa dzierżawcza od imienia Ożżymiech. Jak powstało? Zżenie to palenie, zaś miech to przyrząd tłoczący powietrze w różnego rodzaju urządzeniach, przede wszystkim w piecach kowalskich.

Pawłowo Kościelne - od imienia Paweł, drugi człon od znajdującego się tu kościoła.

Pawłówko - od imienia Paweł.

Piastowo (dawniej Krajewo-Pajki) - dzisiejsza nazwa ma nawiązywać do dynastii Piastów. Pierwotna nazwa  pochodzi od nazwy osobowej Kraj (Dzierżykraj), a nazwa osobowa Paj, Pajki to przezwisko Krajewskich.

Pierzchały - nazwa od herbu szlacheckiego Pierzchała: KLIK.

Przysowy - od imienia Przysowa, a to od prasłowa osowiały albo zasępiony.

Romany-Fuszki - pierwszy człon nazwy od imienia Roman, drugi od nazwy osobowej Fuszek, Fuszko (środkowoniemieckie visch to ryba).

Romany-Janowięta - pierwszy człon j.w., drugi człon nazwy pochodzi od imienia Jan.

Romany-Karcze - drugi człon nazwy od nazwy osobowej Karcz, a ta powstała od karcza, czyli pniaka z korzeniami po ścięciu drzewa; karpy.

Romany-Sebory - pierwsza część nazwa j.w., a druga pochodzi od nazwy osobowej Sebor (Wszebor).

Romany-Sędzięta - pierwszy człon j.w., drugi - od imienia Sędzimir/Sędzisław.

Rostkowo - nazwa pochodzi od imienia Rostek, co jest skrótem imienia Rościsław.
Sierakowo - od imienia Sirak (Sirosław).

Szczepanki - od imienia Szczepan.

Szlasy-Leszcze - pierwszy człon nazwy pochodzi od prasłowa ślaz, mylnie nazwanego szlazem - oznacza kwiat malwy. Śluzu z jej rozgotowanych korzeni używano do celów leczniczych. Może też później powstała od tego nazwa osobowa Szlas.

Szlasy-Umiemy - pierwszy człon nazwy j.w., drugi - ?

Ulatowo-Adamy - pierwszy człon pochodzi od od nazwy osobowej Ulot, a to oznaczało dawniej ulatnianie, ulatywanie, lot. Drugi człon pochodzi od imienia Adam.

Ulatowo Czerniaki - drugi człon pochodzi od imienia Czerniak.

Ulatowo-Dąbrówka - drugi człon jest nazwą topograficzną od dębowych lasów.

Ulatowo-Gać - drugi człon nazwy pochodzi od gaci - wymoczonego przejścia przez bagno (grobli albo tamy). Gacić oznacza robić tamę.

Ulatowo-Janowięta - drugi człon nazwy związany jest z imieniem Jan.

Ulatowo-Pogorzel - drugi człon nazwy związany jest ze słowem gorzeć, palić się - oznacza miejsce wypalone w lesie, przygotowane do założenia wsi.

Ulatowo-Słabogóra - drugi człon nazwy pochodzi od słabej, czyli niskiej góry na bagnach w dolinie Ulatówki.

Ulatowo-Zalesie - drugi człon nazwy pochodzi od położenia osady za lasem.

Ulatowo-Żyły - druga część nazwy pochodzi od imienia Żyła.

Ulatowo-Borzuchy - drugi człon pochodzi od imienia Borzuch.

Wiktorowo - od imienia Wiktor.

Załogi-Jędrzejki - pierwszy człon nazwy pochodzi od imienia Załoga, drugi - od Andrzeja.

Zberoż - od Zbyrosława.

Zbrochy - od imienia Zbroch (Zbrosław).

Zdziwój Stary / Zdziwój Nowy - nazwę wzięto od staropolskiego imienia Zdzi(e)wuj, złożonego z dwóch członów: Zdzi(e)-, oznaczającego uczynić, nadać imię, zrobić oraz -wuj (lub woj).

Żebry-Idźki - pierwszy człon nazwy pochodzi od imienia Żebro, drugi - od imienia Idzi.

Żebry-Kordy - pierwszy człon nazwy j.w., drugi pochodzi od imienia Kord, wywodzonego od nazwy miecza albo noża.

6. Nazwy kulturowe

Chmieleń Wielki - od chmielu i może wytwarzanego w okolicy alkoholu;

Chmielonek - j.w.

Dębowa Karczma - jak sama nazwa mówi, od karczmy, i to dębowej.

Gorąca - może to określenie panującej tu pogody, klimatu, a może jakieś przezwisko.

Grójec - gród, zamek, miasteczko.

Jastrzębiec - nazwa pochodzi od herbu szlacheckiego: KLIK.

Księstwo - państwo, część państwa podległa władzy księcia.

Nowa Wieś / Nowa Wieś Zarębska - od nowej części wsi, zbudowanej później i później zasiedlonej niż stara część. W przypadku drugiej nazwy określenie "Zarębska" bierze się od nazwy miejscowej Zaręby.

Oględa - od prasłowa glądać - patrzeć (stąd oględny). Pokrewne są określenia ględzić - gadać bzdury albo glanz - błyszczeć, glancować.

Parciaki - nazwa pochodząca od parcianego ubrania, wykonanego z grubego płótna konopnego albo lnianego, które nosili mieszkańcu wsi. Możliwe jednak, że chodzi o to, że we wsi osiedliła się rodzina Parciaków, której nazwisko pochodziło od partu i to nazwisko dało początek wsi.

Parciaki-Stacja - pierwszy człon j.w., drugi - od istniejącej tu, ale niefunkcjonującej obecnie, stacji kolejowej.

Plewnik - to pomieszczenie na plewy. Plewa  zaś to część kłosa, łuska osłaniająca ziarno, pozostała po wymłóceniu zboża.

Polny Młyn - od młynu stojącego w polu. Od ponad 300 lat we wsi funkcjonuje młyn wodny, obecny znajdujący się w miejscu poprzednich wybudowany przez Zygmunta Przybysza, do 1960 r. napędzany turbiną wodną obecnie silnikiem elektrycznym. 

Poścień - nazwa może pochodzić od postu, niedojadania, poszczenia - jałowe gleby na tym obszarze nie były w stanie wyżywić mieszkańców.

Poścień Zamion - druga część nazwy pochodzić może od zamiany dóbr.

Przejmy - od przejmowania / kupowania dóbr tworzących leśnictwo.

Skierkowizna (dawniej Romany-Skierki) - skierka to najmniejsza cząstka czegoś.

Stara Wieś - dawna osada, najstarsza część wsi.
Stegna - ścieżka, wygon.

Wielodróż - wieś w formie wielodrożnicy.

Węgra - nazwa od krosty (wągra). Nazwa wsi dała z kolei nazwę przepływającej tu rzece.
Wygoda - dawniej słowo to oznaczało karczmę.
Wólka Zdziwójska - Wólka to określenie od wolnizny, drugi człon pochodzi od nazwy miejscowej Zdziwój.
Zagaty - od zagaty, czyli konstrukcji mającej za zadanie dodatkowe ocieplenie chaty na okres zimy, od ogacić - uszczelnić, ocieplić.
Zakocie (przed 1930 r. Kot) - od nazwy miejscowej Kot, Zakocie znajduje się za tym miejscem.
Zawadki - od nazwy miejscowej Zawady.

7. Nazwy o dyskusyjnym pochodzeniu

Bogate - nazwa wsi związana jest z bogactwem, pomyślnością, od bóg, co znaczy szczęście, pomyślność, ewentualnie nazwa rodowa od nazwy osobowej Bogaty.

Chorzele - początkowo mogła to być nazwa miejscowej puszczy, może własność rodziny Chorzela, przy czym imię to wyprowadza się od podstawy chory, chorzeć - chorować. Inne wytłumaczenie zakłada pochodzenie nazwy od bałtyjskiego słowa orz, co oznacza koń, od którego bierze się też nazwa pobliskiej rzeki Orzyc. Używano różnych wersji: orz lub horz, a stąd już bardzo blisko do chorz-.

Dynak - nazwa pochodzi od dawniej używanego imienia Dynak, pochodzącego od imienia Dionizy. Inne wytłumaczenie związane jest z bartnictwem, popularnym zajęciem na tym terenie. Nazwa może mieć związek z dyndaniem, kołysaniem się na wietrze pułapki zastawionej przez bartnika w celu złapania dobierającego się do miodu w barci niedźwiedzia.

Duczymin - niektórzy uważają, że nazwa pochodzi od słowa duczy, co oznaczało dołek w żarnach, do którego wsypywano ziarno do zmielenia. Wyraz ten oznaczał jednocześnie jamkę, obniżenie i być może nazwa osady powstała właśnie od wgłębienia terenu, w jakim powstała wieś – pomiędzy wzgórzami morenowymi Zielony Bór a ciągiem wzgórz ozu rapackiego. Nazwa wsi ma również charakter dzierżawczy, może niegdyś należała do Duczymy, stąd Duczy(m)-ino. Duczyma to zdrobienie od prasłowiańskiego imienia Duk (od łacińskiego dux - książę albo duk - stary, wypróchniały pień, ale też beczkę na mąkę czy kaszę).

Jarzynny-Kierz - pierwszy człon nazwy pochodzi prawdopodobnie od rzeczownika jarzyna - warzywo/zupa warzywna. Druga część nazwy oznacza krzak, krzew, zarośla.
Jednorożec - o pochodzeniu nazwy jest osobny wpis: KLIK.
Klewki - ta nazwa rodowa pochodzi od nazwy osobowej Klewek. Klwać znaczy dziobać, dziobem wykuwać. Ewentualnie nazwa może pochodzić od klofty / klafty, która oznaczała stos drewna lub szczapę.
Kobylaki Czarzaste - wieś służebna zamieszkała przez osoby trudniące się hodowlą koni dla księcia albo prasłowiańskie określenie czegoś wielkiego; drugi od nazwy osobowej Czarzasty (patrz: Czarzaste Małe).

Kobylaki-Konopki - pierwszy człon nazwy j.w., drugi pochodzi od imienia Konopka, a ono od konopii używanych do wyrobu sznurów. Konopką lub konopnikiem przezywano makolągwę, ptaka z czerwonymi piórkami na piersi. Może to on dał początek nazwie osobowej?
Kobylaki-Korysze - pierwszy człon nawy j.w., drugi pochodzi od staropruskiego imienia Korsz.
Kobylaki-Petrusy - pierwszy człon nawy j.w., drugi pochodzi od imienia Piotr.
Kobylaki-Szczepanki - pierwszy człon nawy j.w., drugi wziął się od imienia Szczepan.
Kobylaki-Wólka - pierwszy człon nawy j.w., drugi pochodzi od wolnizny, czasu przeznaczonego na zagospodarowanie terenu po założeniu wsi, kiedy nie płaci się daniny.
Lisiogóra - od wzgórza zamieszkanego przez lisa albo od Lisa, właściciela tej góry.
Łanięta - od nazwy osobowej Łania, Łań, a to powstano od łani - samicy daniela.
Małowidz - nazwa pochodzi od gęstych borów, uniemożliwiających dostrzeżenie czegokolwiek albo od braku jakichkolwiek ciekawych obiektów godnych obejrzenia. Możliwe też, że nazwa pochodzi (w świetle formy Małoidz) od braku wystarczającej ilości pożywienia.
Nakieł - nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od ogólnego paśnika (łąki) o kształcie trójkąta, zwanego przez miejscowych kieł. Na nim wszyscy mieszkańcy wypasali zwierzęta domowe, mówiąc często o wypasie: pognali na kieł. Inne wytłumaczenie wiąże nazwę ze stosem gałęzi nanoszonych przez wody powodziowe.
Niskie Wielkie - nazwa topograficzna od niskiego położenia w dolinie Orzyca albo nazwa rodowa od nazwiska Niski.

Nowa Krępa / Stara Krępa - krępa to gatunek klamry i narzędzia do krępowania. Wziąć kogo w krępy znaczyło wziąć do niewoli. Drugie wytłumaczenie wiąże się z krępą, czyli grądem, suchą wyniosłością.

Obrąb - nazwa wsi pochodzi od obrębu, wyrębu lasu pod założenie osady, ale też obrąb to ogrodzenie obronne, fortyfikacja.

Patołęka - od patyka, patołęcza do poganiania zwierząt albo bicia, ale też jako nazwa dzierżawcza od nazwy osobowej Pat i od słowa łąka, byłaby więc to łąka należąca do Pata.

Pruskołęka - od konia (zwanego prusem) albo etnicznego Prusa. Byłby to teren przeznaczony np. pod wypas koni albo łąka należąca do Prusa lub przybysza z Prus.

Przasnysz - pierwsze wytłumaczenie nazwy wywodzi ją od przaśnego chleba lub miodu, tzn. nie syconego, inne od prażenia (wypalanie fragmentu boru pod osadę). Inne tłumaczenie to nazwa dzierżawcza od imienia założyciela - Przasnyka.

Skuze - od słowa skudły, oznaczającego gont albo od imienia Skuza.

Szla - nazwa pochodzi albo od rozłożenia wsi wzdłuż drogi na znacznej długości, albo od od słów szla, śla, szleja, szelka, oznaczających postronek albo pasek, głównie w uprzęży końskiej.

Turowo - jest to nazwa dzierżawcza od imienia Tur lub od tura, potężnego zwierzęcia, przodka bydła domowego. 

Zaręby - zarębianie lasów, czyli karczunek. Nazwa może też być określeniem dzierżawczym - osadę założył dziedzic o nazwisko Zaręba lub Zaremba.

Do tej pory nie ustaliłam jeszcze pochodzenia nazw: Borkowo-Boksy, Borkowo-Falenta, Godacze, Iłówko, Kamienice-Ślesice, Kraski-Ślesice, Krukowo, Kurówko, Łyszkowo, Mącice, Milewo-Brzegędy, Milewo-Bylice, Milewo-Gawary, Milewo-Kulki, Milewo-Rączki, Milewo-Ruszczyny, Milewo-Szwejki, Milewo-Tabuły, Mosaki-Rukle, Mosaki-Stara Wieś, Pęczki-Kozłowo, Rapaty-Górki, Rapaty-Sulimy, Rapaty-Żachy, Rawki, Rzodkiewnica, Sątrzaska, Ścięciel, Wasiły-Zygny, Wierzchowizna, Żbiki-Antosy, Żbiki-Gawronki, Żbiki-Kierzki, Żbiki-Starki. Nawet jeśli się czegoś domyślać, to na razie nie piszę, żeby nie wprowadzać kogoś w błąd. Nie znalazłam w literaturze wskazówek dotyczących powyższych kilka nazw. Jeśli potraficie mi w tym pomóc, dajcie znać :)

Bibliografia:

a) Internet:

Budy Rządowe i Nakieł, Budziska, Czernice Borowe, Grąd, Drążdżewo Nowe, Dynak, Jarzynny-Kierz, Jaźwiny, Kobylaki, Krzynowłoga Mała, Leszno, Rostkowo, Ulatowo, Zagaty, Zakocie, Żelazna Rządowa

Inne: Historia Krasnego, Kierz, Nazwy miejscowości w Polsce, Szlaki turystyczne w powiecie przasnyskim.

b) Literatura:

Atrakcje turystyczne Bogatego i okolic, oprac. G. Wróblewska, D. Radomska przy współpracy z Gminną Biblioteką Publiczną w Bogatem i Urzędem Gminy w Przasnyszu, Bogate 2008;

Chętnik A., Chata kurpiowska, Warszawa 1915;

Czarnowski R., Dziedzictwo królowej Bony. Zarys dziejów parafii Chorzele, Chorzele 2001;

Gloger Z., Encyklopedia staropolska, Warszawa 1900-1903;

Gołaszewska A., Specyfika osadnictwa w powiecie przasnyskim, "Notatki Płockie" 8 (1984)/24, s. 24;

Taż, Procesy osadnicze a nazewnictwo na północnym Mazowszu, "Notatki Płockie" 6 (1961)/21, s. 27-28;

Kielak B., Powiat przasnyski. Przewodnik subiektywny, Warszawa 2012;

Kruszewski B., Wykaz nazw miejscowości gminy Krzynowłoga Mała, "Krzynica", 1 (19)/2012, s. 30;

Krzywicki L. L., Kurpie, Ostrołęka 2004;

Miejscowości gminy Przasnysz, oprac. Grażyna Wróblewska, Bogate [2010?];

Ostaszewski J., Dzieje pierwotne szczepu mazurskiego. Studium historyczno-językowe, Warszawa 1935;

Polakowski Z., Przasnysz i okolice. Przewodnik po wszystkich miejscowościach w sołectwach i gminach zestawionych w układzie alfabetycznym, Przasnysz 1997;

Pszczółkowski A.A., Geneza nazw wsi drobnoszlacheckich w ziemi ciechanowskiej, [w:] Dziedzictwo kulturowe pograniczy. Drobna szlachta, red. I. Kotowicz-Borowy, Warszawa 2007, s. 173-187;

Tenże, Herbarz małokrzynołoski, dostęp 25 VII 2016;

Rzetelska-Feleszko E., Nazwy miejscowe, [w:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. taż, Warszawa-Kraków 1998, s. 191-230;

Smolińska A., Nazwy miejscowości gmin Krzynowłoga Mała i Przasnysz w powiecie przasnyskim na Mazowszu (analiza semantyczna), praca licencjacka, Uniwersytet Warszawski 2014;

Tradycja wpisana w krzyż. Krzyże, figurki kapliczki przydrożne gminy Chorzele, lokalne zwyczaje i obrzędy, red. Michał Wiśnicki, Chorzele 2011;

Wietecha S. i in., Przewodnik turystyczny po gminie Czernice Borowe, Czernice Borowe 2005;

Wiśnicki M., Miecznikowski Z., Gmina Chorzele. Przewodnik turystyczny, Chorzele 2008;

Żerański M., Kurpie. Puszcza Zielona. Przewodnik turystyczny, Cieszyn 2008.

Wpis będzie uzupełniany i aktualizowany.

Do następnego!