W marcu pojawił się wpis o metalowych krzyżach, które jako podstawę mają kamienie polne. Opisałam w nim fundacje sprzed II wojny światowej: KLIK. Dzisiejszy wpis to fundacje powojenne i te, których datacji nie umiem określić. Pojawią się też obiekty, których datację ustaliłam niedawno.
Każdy krzyż został opisany wraz z podaniem lokalizacji na mapie (można ją znaleźć w całości tutaj: KLIK). Opisy ilustrują zdjęcia mojego autorstwa, wykonane w 2015 r. Jeśli któryś z obrazów pochodzi z innego źródła, w jego opisie znajduje się stosowna informacja.
JEDNOROŻEC
Krzyż przy szosie Jednorożec-Szla, niedaleko cmentarza parafialnego, po prawej stronie drogi, stoi na ziemi należącej do rodziny Deptułów z Jednorożca. Mógł zostać wystawiony na początku XX w. przez Pawła Deptułę, najbogatszego wówczas gospodarza we wsi.
Osadzony w kamiennym postumencie krzyż żelazny wyróżniają promienie i zakończenie ramion - to tzw. krzyż trójlistny (koniczynowy). Jest bardzo podobny do krzyża z 1903 r. przy ul. Mazowieckiej w Jednorożcu oraz krzyża Piotraków z 1899 r., stojącego nieco dalej, w stronę Szli: KLIK. Na postumencie "zielonego krzyża", jak nazywam ten opisywany, mogła być przymocowana jakaś tabliczka, o czym mogą świadczyć cztery dziury w dolnej jego części. Krzyż jest ogrodzony metalowym płotkiem.
W dniu sprowadzenia z Krakowa relikwii św. Floriana dla jednorożeckiej parafii, 4 V 1987 r., mieszkańcy pod przewodnictwem ks. biskupa Bogdana Sikorskiego wyszli z kościoła do owego krzyża i procesyjnie wprowadzili relikwie patrona do kościoła.
Pierwotnie wokół krzyża nie rosły żadne krzewy, z czasem jego otoczenie bardzo zarosło i obecnie świątek jest słabo widoczny. Między 1991 r. a 2012 r. postument został pomalowany na ciemnozielono. Stoi na dwuschodkowych stopniach wyłożonych kamieniem.
 |
| Kadr z filmu z 1991 r. |
MAŁOWIDZ
Krzyż na posesji nr 65 jest bogato zdobiony m.in. falistymi promieniami, ma niewielką tarczę na przecięciu ramion, Pasyjkę i daszek. Zdobią go sztuczne kwiaty. Osadzony jest w pomalowanym białą farbą kamiennym cokole, w której znajduje się mała wnęka (niegdyś wypełniona zapewne dewocjonaliami). Poniżej umieszczono tabliczkę z częściowo zatartą inskrypcją: „Tu został zamordowa / ny Kossakowski M / żył lat 2[4?] zginął / śmiercią tragiczną w 1949 r.”. Postument stoi na trzyschodkowej podstawie. Świątek upamiętnia właściciela posesji, pochodzącego z Olszewki. Patrol Narodowego Zjednoczenia Narodowego sierż. Eugeniusza Lipińskiego ps. „Mrówka” wykonał na nim wyrok śmierci za służbę systemowi komunistycznemu, pełnił bowiem funkcję gminnego komendanta Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”. Zginął w swoim domu 18 lub 19 V 1949 r. Krzyż ufundowała żona zabitego, Zofia Kossakowska.
OLSZEWKA
Przy szosie z Olszewki do Małowidza, po lewej stronie drogi, przy posesji nr 139, stoi metalowy krzyż. To fundacja Jana Obrębskiego. Krzyż jest pomalowany na czarno i zdobiony wygiętymi metalowymi elementami. Złotą farbą pokryto: zakończenia ramion w formie łezek, tarczę na przecięciu ramion, faliste promienie (4x3), daszek, Pasyjkę, tabliczkę z napisem „INRI” nad przecięciem ramion oraz imitację kwiatu na pionowym ramieniu poniżej przecięcia ramion. Krzyż osadzony jest w kamieniu polnym z wyrytym napisem „BOŻE / BŁOGOSŁAW / NAM / 1955 R”. Krzyż otacza ogrodzenie z prefabrykatów betonowych. Wokół ogrodzenia, w jego czterech rogach, rosną rozłożyste drzewa.
PARCIAKI
1. Żelazny krzyż, pomalowany na niebiesko, osadzony w kamieniu polnym, przywiózł ze swojej posesji na obecne miejsce Franciszek Prusik z Żelaznej Prywatnej. Krzyż stoi przy ostrym zakręcie we wsi, jadąc od głównego skrzyżowania w stronę Olszewki, po lewej stronie drogi. Metal w dużym stopniu zardzewiał. Ramiona zakończone były w kształcie łezki, obecnie jedynie pionowe ramię posiada takie zakończenie. Na przecięciu ramion znajduje się słoneczko, Pasyjka oraz nakrywający ją daszek – wszystkie w kolorze srebrnym. Od przecięcia ramion w cztery strony rozchodzą się promienie (4x3).
2. Metalowy krzyż z ramionami zakończonymi owalnymi gałkami, osadzony w kamieniu polnym i otoczony ogrodzeniem z siatki z ozdobną krawędzią, stoi przy głównej szosie, przy skręcie do posesji nr 123 (kolonia Kocenki). Wystawił go Józef (?) Prusik prawdopodobnie w latach 50. XX w. Krzyż pomalowany jest na czarno, zdobią go pęki sztucznych kwiatów. Ogrodzenie ozdobiono kokardkami. Po 2010 r. ogrodzenie było poprawiane z powodu wypadku samochodowego w pobliżu krzyża. Flankują go dwa świerki i jest przyozdabiany kolorowymi wstążkami. Mieszkańcy zbierają się tu na nabożeństwa majowe.
3. Metalowy krzyż przy skręcie na kolonii Gontarka osadzony jest w kamieniu polnym. Wystawił go przed 1959 r. Stanisław Abramczyk. Krzyż ma formę ażurową, zdobi go niewielka Pasyjka z daszkiem oraz cztery promienie, zakończenia ramion mają kształt ściętych rombów. Krzyż udekorowany jest pękami sztucznych kwiatów. Metalowe ogrodzenie, pomalowane na ciemnobrązowo i żółto, wystawiono przed 2012 r. Co roku ksiądz zatrzymuje się przy tym krzyżu podczas poświęcenia pól.
ŻELAZNA RZĄDOWA
1. Krzyż na zakręcie stoi po prawej stronie drogi. Wystawiony został, jak informuje inskrypcja na kamieniu, w którym osadzony jest krzyż, w dniu 14.10.1953 r. Umieszczone pod datą litery „KW” to inicjały fundatora, Władysława Kocenki. Krzyż jest metalowy, pięknie zdobiony, przez cały rok przystrojony kolorowymi wstęgami i kwiatami. Obok krzyża mieszkańcy gromadzą się na nabożeństwa, np. majowe - świadczą o tym dwie ławeczki po dwóch stronach krzyża. Wystawione zostały po 2012 r. Do tego krzyża odprowadza się zmarłych we wsi.
2. Przy szosie na kolonii Kurczy Lasek stoi krzyż osadzony w kamieniu polnym. Wystawili go Stanisław i Marianna Berg. Krzyżem opiekuje się Teresa Ciężar z Jednorożca. Jest on pomalowany na czarno, zaś Pasyjkę, tarczę i daszek pokryto złotą farbą. Krzyż zdobią metalowe ślimacznice. Otoczenie jest wysypane korą, obok rosną dwie tuje. Całość ogranicza drewniany płotek na betonowym cokoliku, zdobiony sztucznymi kwiatami.
Jeszcze jeden krzyż powojenny, osadzony w kamieniu polnym, znajdujący się w Dynaku, można zobaczyć we wpisie o krzyżach z kapliczkami: KLIK.
Tekst powstał w ramach projektu "Wybrane aspekty dziedzictwa kulturowo-historycznego gminy Jednorożec. Kapliczki i krzyże przydrożne" realizowanego dzięki stypendium za wybitne osiągnięcia w różnych sferach działalności edukacyjnej dla szczególnie uzdolnionych studentów zamieszkałych na terenie Powiatu Przasnyskiego w roku akademickim 2014/2015. Organizatorem i Fundatorem stypendium jest Starostwo Powiatowe w Przasnyszu.
Strona internetowa projektu (Facebook): KLIK.
Strona internetowa Fundatora: KLIK.
Projekt zakończył się wydaniem książki "Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec". Publikacja jest dostępna w sprzedaży, więcej szczegółów: KLIK.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz