ŚWIĄTKI W GMINIE JEDNOROŻEC: krzyże z kapliczkami

Dawno na blogu nie publikowałam tekstu związanego z "projektem kapliczkowym". To, że książka "Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec" już się ukazała, nie oznacza, że zaprzestanę przedstawiania na blogu kolejnych typów obiektów w niej opisanych. Zapraszam na prezentację przydrożnych krzyży z kapliczkami. Można je znaleźć w czterech miejscowościach gminy Jednorożec. 

Każdy obiekt został opisany i zaprezentowany na zdjęciach mojego autorstwa, wykonanych w 2015 r. Zdjęcia z innych źródeł odpowiednio podpisałam. Umieściłam też mapy ukazujące lokalizację każdego krzyża w danej miejscowości, oparte na ogólnej mapie całej gminy: KLIK.

DRĄŻDŻEWO NOWE

Metalowy krzyż z kapliczką, osadzony w kamiennej podstawie, znajduje się pomiędzy Stegną a Drążdżewem Nowym, po prawej stronie drogi. Inskrypcja na kamieniu informuje o dacie wystawienia (1935). Został ufundowany przez mieszkających niedaleko Józefa i Mariannę (?) Archackich, których czworo dzieci umarło w dziecięctwie. Doradzono im, by postarać się o wystawienie krzyża, co uczynili, sytuując świątek na polu należącym do Michała Dawida. Możliwe, że krzyż wykuł kowal z Drążdżewa Nowego, Józef Rosiński. 

W kapliczce, wykonanej z blachy i zawieszonej w dolnej części krzyża, nad kamieniem, znajduje się figurka Matki Bożej Niepokalanej, obrazek Jezusa Miłosiernego „Jezu ufam Tobie” w ramce oraz obrazek przedstawiający św. Jana Pawła II. Wnętrze kapliczki zdobią sztuczne kwiaty, podobnie jak cały krzyż oraz jego metalowe ogrodzenie. Przymocowano do niego drewnianą półeczkę, na której leży obrusik i stoi donica ze sztucznymi kwiatami. Krzyż, pomalowany na srebrno, zdobią też kolorowe wstęgi. Pasyjkę i nakrywający ją daszek otacza łuk ze sztucznych kwiatów. Po 1991 r. wycięto drzewa (zasadzone przez Michała Dawida i jego córkę Zofię) i ustawiono metalowe ogrodzenie, w obrębie którego posadzono kwiaty. Obok stoi drewniana ławeczka, tutaj bowiem gromadzą się okoliczni mieszkańcy na miesięczne nabożeństwa, np. majowe czy czerwcowe.

Stan na lipiec 1991 r. Źródło: film ks. M. Mecha.

DYNAK

Na polach za wsią, przy zakręcie, między trzema drzewami, stoi metalowy krzyż z kapliczką. Zastąpił on drewniany krzyż, który przewrócił się ze starości. Krzyż osadzony jest w kamieniu polnym, na którym zamocowano tablicę z inskrypcją: „NA CHWAŁĘ BOGU / I OJCZYŹNIE. / W ROKU / JUBILEUSZOWYCH / MISJI ŚW. / VII PIELGRZYMKI / OJCA ŚW. I WEJŚCIA / W TRZECIE / TYSIĄCLECIE / MIESZKAŃCY / DYNAKU. / ROK 1999”. Świątek wykonali i postawili Józef Ogonowski oraz Marian Wilga. 

Krzyż ma srebrną Pasyjkę, nakrytą daszkiem, ozdobioną lekko skręconymi promieniami (4x3). W dolnej części pionowego ramienia zamocowana jest kapliczka wykonana z metalu i nakryta blaszanym daszkiem, zwieńczonym krzyżem. W środku przeszklonej z czterech stron gabloty znajduje się kamienna figurka Matki Bożej Niepokalanej. Ozdabia ją łuk ze sztucznych kwiatów. Zamocowane są one również powyżej kapliczki, w miejscu, w którym przyczepione są kolorowe wstążki. Powierzchnia wokół krzyża jest wybetonowana, całość otacza metalowe ogrodzenie, pomalowane na czarno. Z przodu zamocowane są uchwyty do postawienia ołtarzyka podczas objazdu pól. Krzyż ten jest bowiem jednym z trzech, przy których zatrzymuje się ksiądz podczas tego obrzędu.

LIPA

Żelazny krzyż z kapliczką znajduje się na terenie przykościelnym przy kaplicy pw. św. Maksymiliana Kolbe w Lipie - filii parafii pw. św. Stanisława BM w Świętym Miejscu, na lewo od wejścia, patrząc na fasadę główną kaplicy. Początkowo krzyż stał na środku działki, zwrócony frontem do drogi. W 1979 r. wokół krzyża, wystawionego zapewne w latach 70. XX w., rosły trzy brzozy. Kiedy Władysław Koziatek podarował działkę pod budowę kaplicy, która ruszyła w 1982 r., krzyż przesunięto na obecnie miejsce, obracając go frontem do planowanej ścieżki od szosy do kościoła.

Krzyż ma konstrukcję ażurową, jest bogato zdobiony, a jego ramiona mają zakończenie w kształcie sercowatych liści. Na przecięciu ramion znajduje się tarcza z Pasyjką i nakrywającym ją daszkiem. Od tarczy odchodzą skręcone spiralnie promienie (4x1). Kapliczka wykonana z blachy zawieszona jest tuż nad wysokim, trzystopniowym postumentem. W przeszklonej wnęce, otwieranej z przodu za pomocą drzwiczek, znajduje się obraz Jezusa Miłosiernego, zdobiony sztucznymi kwiatami. Na najwyższym stopniu podstawy znajduje się napis: „PANIE BOŻE / POBŁOGOSŁAW / NAM”. Betonowe podwyższenie, na którym stoi postument, obłożone jest kamieniami. Stoi na nim donica ze sztucznymi kwiatami. Krzyż zdobią kolorowe wstążki. Wokół niego rośnie sześć tuj (3x2). W 2015 r. z okazji Nawiedzenia Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej napis na podstawie został odświeżony przez poprawienie go czarną farbą.

ULATOWO-POGORZEL

Krzyż z kapliczką stoi naprzeciwko posesji państwa Smolińskich (nr 37). Został wystawiony ok. 2007–2008 r. na miejscu XIX-wiecznego krzyża cholerycznego, który był już bardzo zniszczony. Nowy krzyż wykonano z drewna świerkowego podarowanego przez leśniczego Jana Mizerka. 

Na przecięciu ramion znajduje się mała Pasyjka nakryta daszkiem, szczyt pionowego ramienia jest wzmocniony metalową blaszką, a krzyż osadzony jest w betonowym szczudle i ogrodzonym metalowym niskim płotkiem. W dolnej części krzyża, na płycie nakrywającej betonowe szczudło, przymocowana jest mała drewniana kapliczka z dwuspadowym daszkiem i przeszkloną wnęką. W jej wnętrzu stoi figurka Matki Bożej z Lourdes z różańcem w rękach, otoczona łukiem ze sztucznych kwiatów. Obok stała figurka klęczącego anioła, przestawiona czasem na ziemię, wyłożoną w obrębie ogrodzenia małymi kamieniami. U podstawy krzyża stoi donica ze sztucznymi kwiatami. Latem 2015 r. krzyż został odnowiony poprzez pomalowanie brązową farbą.

Podsumowując:

- w gminie Jednorożec odnalazłam 4 krzyże z kapliczkami;

- 1 z nich jest drewniany i taką ma kapliczkę, pozostałe są metalowe i również z tego materiału wykonano kapliczki;

- 2 z przedstawionych metalowych krzyży osadzone są w kamieniu, 1 w betonowej podstawie, a krzyż drewniany wzmocniony jest betonowym szczudłem;

- 2 z przedstawionych obiektów zostały ustawione na miejscu poprzednich, zniszczonych krzyży;

- 3 otoczone są metalowymi ogrodzeniami, 1 nie posiada żadnego;

- 2 z nich mają obecnie uporządkowane otoczenie floralne: krzyż w Dynaku otaczają trzy drzewa, krzyż w Lipie 6 krzewów po trzy z każdej strony krzyża, natomiast krzyż w Drążdżewie Nowym niegdyś flankowały dwa drzewa, dziś nieistniejące, a krzyż w Ulatowie-Pogorzeli nie stoi w bezpośrednim sąsiedztwie drzewa, choć takie rośnie niedaleko (o symbolice otoczenia roślinnego pisałam w tym poście: KLIK;

- w 3 kapliczkach znajdują się przedstawienia maryjne: w 2 Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, w 1 Matki Bożej z Lourdes. Kapliczkę na krzyżu w Lipie wypełnia obrazek Jezusa Miłosiernego;

- wszystkie prezentowane krzyże mają Pasyjki z daszkami;

- we wszystkich czterech przypadkach zarówno krzyże, jak i wnętrze kapliczek zdobią sztuczne kwiaty;

- metalowe krzyże zdobione są kolorowymi wstążkami;

- prezentowane krzyże są przykładami zarówno fundacji prywatnych, jak i zbiorowych;

- na wszystkich podstawach metalowych krzyży znaleźć można napisy fundacyjne (datację, wezwanie lub datację z wezwaniem informującym o motywacji);

- w 3 przypadkach krzyże stoją przy prywatnych polach, krzyż w Lipie stoi na terenie przykościelnym (niegdyś prywatnym).

Tekst powstał w ramach projektu "Wybrane aspekty dziedzictwa kulturowo-historycznego gminy Jednorożec. Kapliczki i krzyże przydrożne" realizowanego dzięki stypendium za wybitne osiągnięcia w różnych sferach działalności edukacyjnej dla szczególnie uzdolnionych studentów zamieszkałych na terenie Powiatu Przasnyskiego w roku akademickim 2014/2015. Organizatorem i Fundatorem stypendium jest Starostwo Powiatowe w Przasnyszu.

Strona internetowa projektu (Facebook): KLIK.

Strona internetowa Fundatora: KLIK.

Projekt zakończył się wydaniem książki "Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec". Publikacja jest dostępna w sprzedaży, więcej szczegółów: KLIK.