MAŁA OJCZYZNA: Nowe stypendium = nowy projekt. Czym zajmę się w 2016 r.?

Przyszedł czas, by ujawnić, czym zajmę się w 2016 r. w ramach badań nad historią i dziedzictwem mojej małej ojczyzny. Otrzymałam bowiem - ponownie - stypendium za wybitne osiągnięcia w różnych sferach działalność edukacyjnej dla szczególnie uzdolnionych studentów zamieszkałych na terenie Powiatu Przasnyskiego. Fundatorem stypendium jest Starostwo Powiatowe w Przasnyszu. Oficjalnie odebrałam je podczas uroczystej sesji Rady Powiatu Przasnyskiego w dniu 29 grudnia 2015 r. w Bogatem.

Projekt, jaki będę realizować w tym roku, nosi tytuł... Stulecie parafii Jednorożec. Przygotowanie monografii naukowej! Dlaczego właśnie ten temat, jak planuję zrealizować założenia projektu i co będzie jego efektem - o tym w dzisiejszym wpisie.

Zapraszam i życzę miłej lektury!

W 2016 r. przypada stulecie utworzenia mojej rodzinnej parafii Jednorożec. Taka rocznica jest zawsze doskonałą okazją do podjęcia konkretnych działań mających na celu udokumentowanie historii i dziedzictwa danego terenu. Przykładowo, sąsiednia parafia, Drążdżewo, która obchodziła stulecie parafii w 2011 r., może pochwalić się opracowaniem swych dziejów na łamach „Krasnosielckiego Zeszytu Historycznego”: KLIK. Podobne prace, ale w formie monografii, co jednoznacznie podnosi ich wartość, dotyczące parafii w regionie kurpiowskim, ukazały się w latach poprzednich i dotyczyły m.in.: Kadzidła, kościoła farnego p.w. Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Ostrołęce, Wyszkowa, Małego Płocka, Jelonek, Płoniaw, Podosia oraz Myszyńca. W powiecie przasnyskim opracowania doczekały się m.in. dzieje parafii w Chorzelach, Czernicach Borowych czy Krzynowłodze Wielkiej: KLIK. 

Jednorożec również zasługuje na takie upamiętnienie. W ostatnich latach zauważalny jest rozwój badań nad przeszłością terenu gminy Jednorożec, bardzo ciekawej ze względu chociażby na położenie geograficzne i usytuowanie na mapie kulturowej, jest to bowiem obszar pograniczny, styk kultury kurpiowskiej i drobnoszlacheckiej. W publikowanych do tej pory pracach brakuje jednak dziejów Kościoła na omawianym terenie. Wzmianki na ten temat pojawiały się, co prawda, w artykułach publikowanych np. w czasopiśmie „Głos gminy Jednorożec”: KLIK i innych opracowaniach, szczególnie w wydanej ostatnio książce T. Wojciechowskiej Jednorożec. Historia wsi, ale w porównaniu z przywołanymi wyżej pracami są to informacje szczątkowe.

Proponowany projekt ma za zadanie dostarczyć potencjalnym czytelnikom wiele interesujących, nieznanych dotychczas informacji zarówno o regionie, jak i lokalnym Kościele. Pomysł na wydanie syntetycznej pracy o kościele rzymskokatolickim w Jednorożcu i okolicach wpisuje się w nurt publikacji poświęconych poszczególnym ośrodkom administracji kościelnej w regionie. Parafia z siedzibą w Jednorożcu nie jest oczywiście najstarszą w regionie ani nawet w powiecie przasnyskim. Jej dzieje zasługują jednak na syntetyczne opracowanie, tym bardziej, że ostatnie lata przyniosły wzrost świadomości regionalnej. Przygotowanie publikacji w tym czasie jest działaniem wykorzystującym falę rosnącego zainteresowania odbiorców tematyką regionalną. Przedłożony projekt jest jak na razie jedynym przedsięwzięciem, podjętym w celu upamiętnienia erygowania parafii, co go wyróżnia na tle innych propozycji.

Publikacja, jaka ma powstać jako rezultat rocznego projektu, ma w moim zamyśle nie być jedynie odtworzeniem kalendarium dziejów parafii, ale próbą ukazania dziejów parafii i kościoła na tle historii miejscowości i okolic oraz przedstawienia – obok problematyki ściśle religijnej – także niektórych zagadnień z zakresu gospodarki, kultury czy oświaty. Stanowić ma też impuls do zastanowienia się nad rolą bardzo ważnej wspólnoty w życiu ludzi tworzących dzieje naszej „małej ojczyzny”, jakim jest Kościół rzymskokatolicki. W parafii Jednorożec Kościół zawsze był ostroją tradycji, związany był też ze szkolnictwem. W jego dziejach odbija się historia całego kraju, szczególnie w okresie wojen światowych i trudnej sytuacji PRL.

Jednocześnie pragnę zastrzec, że mając świadomość, że nie wyczerpię tematu, jedynie roboczo nazwałam projekt "monografią". Będzie to raczej zarys dziejów niż pełne opracowanie historii parafii, ponieważ takie wymaga pracy przez lata. Dlatego też ostateczny tytuł planowanej publikacji wykształci się w trakcie badań.

Badania będą się opierać na różnorodnych źródłach. Obok informacji zaczerpniętych z dokumentacji urzędowej czy kościelnej, pozyskanej w odpowiednich archiwach, wykorzystam także wzmianki prasowe, źródła ikonograficzne, archiwalne zdjęcia pozyskane od mieszkańców, muzeów czy kolekcjonerów. Walorem projektu jest wykorzystanie relacji najstarszych mieszkańców parafii Jednorożec, co jednocześnie pozwoli nie tylko na pozyskanie przydatnych informacji, ale i upamiętnienie zasłużonych dla regionu osób i ocalenie od zapomnienia elementów lokalnej tradycji czy pamięci zbiorowej. Publikacja będzie zawierać też przedruki map historycznych, plany miejscowości czy dane statystyczne. Ustalenia zostaną też oparte o zachowane nagrania filmowe i nagrania audio.

Kwestionariusz pytań badawczych obejmuje następujące kwestie:

• dzieje terenów dzisiejszej parafii Jednorożec, gdy funkcjonowały w obrębie parafii w Chorzelach do momentu ustanowienia osobnej parafii (1916);
• erygowanie parafii – informacje, dokumenty, zdjęcia;
• informacje o zmieniającej się w czasie przynależności administracyjno-kościelnej;
• najważniejsze wydarzenia;
• biografia patrona;
• lokalizacja i obszar;
• biografie duszpasterzy;
• opisy architektoniczne, historia budowy świątyń;
• opisy elementów wystroju kościoła;
• informacje o parafianach – stowarzyszenia, wspólnoty, chór, organizacje i ich osiągnięcia, powołania z terenu parafii;
• informacje o darczyńcach oraz darach do kościoła i dla parafii;
• informacje o otoczeniu przykościelnym, budynkach pozostających w dyspozycji parafii oraz cmentarzu parafialnym;
• syntetyczne przedstawienie małej architektury sakralnej w parafii;
• dane statystyczne;
• informacje o aktach metrykalnych – wskazówki dla osób zainteresowanych wykorzystaniem ich w poszukiwaniach genealogicznych.

Prace nad omawianym zagadnieniem prowadzę od ok. 2013 r. Niewielki ich wycinek zaprezentowałam na blogu: KLIK. Do tej pory udało mi się zebrać wiele archiwalnych zdjęć, dokumentujących życie parafii i wygląd kościołów (pierwszego, wystawionego w 1862 r. a spalonego w 1914 r., drewnianego z 1918 r. i wystawionego na jego miejscu obecnego murowanego), podobnie wzmianek prasowych z XIX i początku XX w. Posiadam też m.in. kserokopie dokumentacji z archiwum parafialnego w Jednorożcu (opis przestrzenno-urbanizacyjny cmentarza parafialnego czy kronikę parafialną z okresu PRL) oraz nagrania video. Zajmowałam się też przynależnością poszczególnych miejscowości w gminie Jednorożec do konkretnych parafii na przestrzeni wieków: KLIK. Jest to więc temat mi nieobcy. Uważam, że dzięki przygotowaniu warsztatowemu na studiach historycznych jestem w stanie opracować powyższe zagadnienia. Duże doświadczenie w pracy archiwalnej, kontaktach z placówkami i osobami prywatnymi pozostającymi w dyspozycji potrzebnych materiałów oraz mieszkańcami gminy Jednorożec zyskałam podczas realizacji projektu „Wybrane aspekty dziedzictwa kulturowo-historycznego gminy Jednorożec. Kapliczki i krzyże przydrożne”: KLIK. 

Cele projektu: 

Cele ogólne: 

• Rozwijanie zainteresowań historią regionalną. 
• Wzbudzenie szacunku do przeszłości wśród odbiorców. 
• Popularyzacja historii i dziedzictwa gminy Jednorożec wśród szerszego audytorium. 
• Upamiętnienie stulecia erygowania rodzinnej parafii. 
• Utrwalenie na piśmie relacji najstarszych mieszkańców Jednorożca i okolic. 
• Stworzenie części katalogu pamięci zbiorowej rodzinnych stron. 

Cele szczegółowe: 

• Kształtowanie i doskonalenie umiejętności dokonywania kwerendy bibliografii. 
• Kształtowanie i doskonalenie umiejętności nawiązywania kontaktów z placówkami i osobami pozostającymi w dyspozycji potrzebnych materiałów. 
• Kształtowanie umiejętności kwerendy archiwalnej w archiwach państwowych i kościelnych. 
• Kształtowanie i doskonalenie umiejętności krytycznej i syntetycznej analizy literatury fachowej. 
• Kształtowanie i doskonalenie umiejętności korelowania informacji pozyskanych z różnych źródeł. 
• Kształtowanie umiejętności krytycznej analizy zebranych materiałów. 
• Kształtowanie umiejętności wykonywania fotografii. 
• Kształtowanie i doskonalenie wywiadu jako metody pracy (elementy historii mówionej). 
• Kształtowanie umiejętności posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi. 
• Kształtowanie umiejętności tworzenia tekstów przyjemnych w odbiorze dla czytelnika. 

Działania w ramach projektu:

• Poszukiwanie informacji dotyczących analizowanej problematyki poprzez kwerendę bibliografii. 
• Nawiązywanie kontaktów z mieszkańcami gminy Jednorożec, placówkami muzealnymi i bibliotecznymi oraz instytucjami pomocnymi w pozyskaniu potrzebnych informacji i materiałów. 
• Kwerenda w archiwach państwowych i kościelnych. 
• Pozyskanie partnerów promujących inicjatywę (Urząd Gminy w Jednorożcu, Proboszcz parafii Jednorożec, Dziekan dekanatu chorzelskiego, Kuria Biskupia w Łomży, Związek Kurpiów, Stowarzyszenie „Przyjaciele Ziemi Jednorożeckiej” itp.). 
• Przygotowanie dokumentacji fotograficznej. 
• Selekcja i systematyzacja uzyskanych informacji. 
• Przygotowanie materiałów będących podstawą publikacji. 
• Skład komputerowy książki i druk publikacji. 
• Prezentacja projektu: rozpowszechnienie wyników projektu w placówkach muzealnych, bibliotecznych, kościelnych i samorządowych na terenie Mazowsza, publikacja wyników pracy na blogu, fanpage’u i w lokalnej prasie, spotkania autorskie. 
• Przygotowanie i złożenie sprawozdania końcowego. 

Wybrane metody pracy:

• Kwerenda archiwalna w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Instytucie Pamięci Narodowej w Warszawie, Archiwum Państwowym w Płocku, Archiwum Państwowym w Warszawie (wraz z Oddziałem w Pułtusku), Archiwum Diecezjalnym w Płocku, Archiwum Diecezjalnym w Łomży, archiwum parafialnym w Jednorożcu, archiwach parafialnym i dekanalnym w Chorzelach czy Archiwum m.st. Warszawy.
• Kwerenda w zbiorach bibliotek cyfrowych pod kątem odnalezienia źródeł prasowych. 
• Przeprowadzanie rozmów z mieszkańcami oraz duszpasterzami parafii (obecnymi i dawnymi). 
• Bieżąca dokumentacja fotograficzna. 
• Kwerenda literatury przedmiotu w bibliotekach w Jednorożcu, Przasnyszu, Warszawie, Łomży i Płocku itp. 

Formy realizacji projektu:

• Projekt zakończy się wydaniem publikacji w wersji drukowanej.
• Dotarciu do szerszego grona odbiorców będzie służyć prezentacja pracy, postępów w działaniach oraz efektów przedsięwzięcia w lokalnej prasie oraz w mediach społecznościach, szczególnie na portalu Facebook. Wspomniane informacje będą umieszczane na fanpage’u bloga „Kurpianka w wielkim świecie”, jaki prowadzę: KLIK. Stronę śledzi ponad 1000 osób i ta liczba cały czas rośnie, co stanowi świadectwo zainteresowania historią regionalną. Wykorzystanie potencjału tej strony pozwoli na promocję projektu.
• Zgromadzone dokumenty, fotografie i nagrania zostaną udostępnione w Internecie na stronie Cyfrowego Archiwum Tradycji Lokalnej(CATL: KLIK), planowanego przez Gminną Bibliotekę Publiczną w Jednorożcu, z którą czynnie współpracuję. Zabieg ten pozwoli na zwiększenie zasięgu odbiorców.

Efekty projektu:

• Przygotowanie pracy o wspomnianej tematyce pozwoli na zapoznanie się z wybranymi aspektami dziedzictwa i historii części gminy Jednorożec, należącej do parafii z siedzibą w tej miejscowości. Proponowany projekt jest odpowiedzią na obserwowane szerokie zapotrzebowanie na historią regionalną, wpisuje się w nurt badań nad dziejami Kościoła rzymskokatolickiego na Kurpiowszczyźnie oraz jest wynikiem moich osobistych zainteresowań.
• Rezultaty projektu powinny być zaprezentowane jak najszerszemu audytorium. Służyć temu będzie rozpowszechnienie pracy w bibliotekach w regionie, jak również w Urzędzie Gminy Jednorożec, Starostwie Powiatowym w Przasnyszu i Centrum Kultury „Poczekalnia” w Jednorożcu. Wyniki pracy można zaprezentować całościowo (w syntetyzującej formie) podczas prelekcji na spotkaniu z mieszkańcami w Jednorożcu oraz innych ośrodkach, które wyrażą zainteresowanie projektem. Książka, będąca rezultatem projektu, powinna zostać rozesłana do ośrodków mazowieckich i kurpiowskich. Pozwoliłoby to na promocję historii i dziedzictwa powiatu przasnyskiego.
• Podobnie jak w przypadku projektu dotyczącego małej architektury sakralnej, którego efektem jest wydana w 2015 r. książka "Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec": KLIK, zakładam, że realizacja projektu polegającego na opracowaniu monografii parafii Jednorożec pomoże odbiorcom poznać swoją „małą ojczyznę” i zaszczepi miłość do historii regionalnej, a tym samym historii w ogóle. Projekt uczy poszanowania dla przeszłości, zarówno tej materialnej (obiekty przedstawione w projekcie), jak i „żywej” – opowieści starszych osób, wspomnienia naocznych świadków wydarzeń historycznych.

Przewidywane wydatki: 

• Sfinansowanie wyjazdów (Łomża, Przasnysz, Jednorożec i okolice – teren parafii, Warszawa, Płock, Pułtusk) w celu przygotowania materiałów do projektu. 
• Opłacenie wydania dokumentów archiwalnych, skanów i zdjęć oraz wydania zgody na ich publikację, jeśli zaistnieje taka konieczność. 
• Zakup/ksero literatury fachowej zgodnej z tematem projektu. 
• Zakup dysku twardego do przechowywania zgromadzonych materiałów w wersji cyfrowej. 
• Zakup potrzebnego oprogramowania (np. pakiet Office itp.). 
• Opłacenie korzystania z łącza internetowego. 
• Przybory szkolne (długopisy, ołówki, zakreślacze itp.). 
• Kserowanie materiałów pomocniczych (papier ksero, tusz do drukarki). 
• Przygotowanie druku, druk i oprawa publikacji będącej rezultatem projektu. 
• Inne wydatki zaistniałe w trakcie pracy nad projektem i związane z jego realizacją.

Fot. MWKmoch, 21.04.2015

Zapowiada się dużo pracy, cele są ambitne, ale dla mnie, jeśli chodzi o historię regionalną, nie ma rzeczy niemożliwych! Mam nadzieję, że za rok o tej porze zaprezentuję Wam publikację, tak jak opisałam ostatnio wydaną książkę o małej architekturze sakralnej w gminie Jednorożec.

Do następnego! :)