MAŁA OJCZYZNA: Jak znaleźć Twoją miejscowość w prasie XIX- i XX-wiecznej?

Gdy publikuję wzmianki prasowe o miejscowościach z gminy Jednorożec, dość często pytacie, "jak Ty to wynajdujesz?", "skąd to wzięłaś!?" itp. Mam nadzieję, że dzięki dzisiejszej "instrukcji" sami będziemy mogli spróbować swoich sił w przeszukiwaniu bibliotek cyfrowych i wyszukiwaniu w prasie i publikacjach dostępnych online swojej miejscowości czy regionu. Gwarantuję, że daje to niesamowitą radość, bo znaleziska są czasem bardzo zaskakujące, a opisy interesujące. Fajnie przecież zobaczyć, że np. na początku XX w. w prasie ogólnopolskiej na pierwszej stronie pojawiła się wzmianka z Twojej rodzinnej miejscowości, prawda? Zapraszam na nowy post, życzę przyjemnej lektury i zapału do poszukiwań! :)

Ten wpis będzie miał formę podobną do postu o poszukiwaniach przodków: KLIK. Pokażę, jak szukać prasowych wzmianek na dwa sposoby.

1. The European Library Newspapers

Pierwszy sposób to szukanie poprzez europejską bazę prasową. Wchodzicie na stronę: KLIK:

Wybieracie zakładkę "Historic Newspapers".

Pokaże się okno "prasowe":

Teraz wystarczy wpisać hasło do wyszukania. Oczywiście, zgodnie z tym, o czym informują zakładki po prawej stronie, można wyszukać wyniki przez konkretną bibliotekę, kraj wydania gazety czy datę. Osobiście polecam wyszukiwanie przez hasła rzeczowe np. nazwę miejscowości. 

Przykład: Jednorożec. Wpisałam hasło i oto, co wyskoczyło:

By zobaczyć konkretny wynik - jedną gazetę - kliknij w jej miniaturkę lub w tytuł. Zobaczysz takie okno:

Oto okno, jakie pokazuje się po wybraniu trybu pełnoekranowego:

Trzeba mieć na uwadze, że baza europejska nie przeszuka wszystkich bibliotek krajowych i nie znajdzie wszystkich wzmianek o danej miejscowości w prasie. Dlatego warto skorzystać z drugiego sposobu.

2. Biblioteki cyfrowe krajowe

Listę bibliotek znajdziecie m.in. na stronie Federacji Bibliotek Cyfrowych: KLIK. Po kliknięciu w nazwę biblioteki przejdziecie do strony, na której znajdziecie bezpośredni link do biblioteki. Możecie też od razu przejść na stronę biblioteki, jeśli znacie jej nazwę i wiecie konkretnie, gdzie i czego szukać.

A gdzie szukać? Najlepiej sprawdzić biblioteki regionalne, tzn. najbliższe miejscu, które chcesz wyszukać. Ja najczęściej szukam w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej i e-BUW (biblioteka cyfrowa BUW w Warszawie). 

Należy też pamięć, że aby przeglądać biblioteki cyfrowe, trzeba mieć zainstalowane odpowiednie programy, najczęściej DjVu. Instrukcję instalacji i porady na temat technicznego przygotowania się do przeszukiwania bibliotek cyfrowych znajdziesz tutaj: KLIK.

Przechodzimy do wyszukiwania. Jako przykład posłuży mi e-BUW oraz moja miejscowość rodzinna.

Na głównej stronie wpisuję szukane słowo i klikam "szukaj".

Oto co się pokazuje:

Praktyczna rada: nie klikaj w tytuł czasopisma, kliknij w liczbę znalezionych obiektów, a najlepiej otwórz te obiekty na nowej karcie. Po kliknięciu w tę liczbę pokazuje się lista wyników w obrębie danego tytułu prasowego:

(Jeśli wyszukał się tytuł publikacji książkowej, nie czasopisma, to kliknij w ten tytuł i dalej postępuj jak z czasopismami.)

Kliknij w wybrany wynik (tytuł prasowy), a najlepiej otwórz go na nowej karcie. Dzięki temu będziesz mieć pod ręką na osobnej karcie listę ze wszystkimi wynikami w obrębie danej gazety. Po tym, jak pokaże się opis gazety oraz jej miniaturka, kliknij przycisk "Pokaż treść" pod miniaturką. Jeśli masz dobrze zainstalowany program, od razu pokaże się treść gazety. Aby znaleźć wzmiankę o Twojej miejscowości, wybierz odpowiedni przycisk w wpisz szukane słowo, klikając później "Znajdź następny".

Kiedy program wyszuka miejsce, w którym znajduje się wzmianka, nie zawsze od razu możemy zauważyć szukaną nazwę, dlatego warto wówczas kliknąć "Znajdź kolejny". Program podświetli na żółto miejsce, w którym występuje szukane słowo. Teraz wystarczy przybliżyć gazetę i czytać wybrany fragment.

Aby zapisać na dysku całą gazetę, wybieramy ten przycisk, a następnie klikamy "scalony" i wybieramy miejsce zapisu.

Jeśli zaś chcecie zapisać tylko stronę, na której znajduje się szukany wynik, to należy kliknąć prawym przyciskiem na stronie z gazety, wybrać "Plik", a potem "Zapisz stronę jako" i wybrać miejsce zapisu, nazywając plik.

Szukanie kolejnej wzmianki do powrót do strony, na której mamy wyświetlone wszystkie wyniki poszukiwań i wybór kolejnej pozycji z listy z powtórzeniem wszystkich powyższych kroków. 

O czym należy pamiętać, przeszukując prasę? - uwagi do obu powyżej przedstawionych sposobów:

• Jeśli wpisujemy nazwy miejscowości, to należy zwrócić uwagę na to, że na przestrzeni lat mogły zmieniać brzmienie, nawet nieznacznie (mogą też funkcjonować nazwy gwarowe, np. Jednoroziec), poza tym, w obcojęzycznej prasie nazwa naszej miejscowości może być zapisana w przekręconej formie, np. Jednorozek. 
• W przypadku gdy nie jesteśmy pewni dokładnej nazwy miejsca, a przewidujemy, że mogło się znaleźć także w prasie zagranicznej, można wpisać niepełną nazwę, np. "jednoro". Wówczas jednak narażamy się na to, że wyszukamy mnóstwo innych wzmianek z wyrazami, które zawierają w sobie taką cząstkę (np. "jednoroczny", "jednorazowy" itp.). 
• Jeśli już pobierzemy stronę z wyszukanym słowem albo wykonamy zrzut ekranu, warto zapisywać sobie dokładny opis bibliograficzny źródła, w przypadku gazety tytuł, rocznik, datę wydania oraz stronę. 

UWAGA! Ze względu na zmianę oprogramowania w niektórych bibliotekach cyfrowych i wbudowany HTML, nie wszędzie może udać się wyszukiwanie opisanym wyżej sposobem. Polecam więc w takich przypadkach korzystanie z najzwyklejszego Internet Explorera. Wówczas można wyszukiwać bez ograniczeń tak, jak opisałam to wyżej.

Mam nadzieję, że ten krótki poradnik przyda się zainteresowanym osobom, nie tylko do wyszukiwania materiałów regionalnych. Przepraszam tych, którym wydał się on zbyt banalny, ale robiłam go także z myślą o osobach, które nigdy nie korzystały z takiego rozwiązania jak biblioteka cyfrowa. Mam nadzieję, że dzięki temu wpisowi to się zmieni.

Życzę powodzenia w prasowych wykopaliskach :) Dajcie znać, czy udało się Wam odszukać jakiś ciekawy artykuł.

Do następnego!