ŚWIĄTKI W GMINIE JEDNOROŻEC: kapliczki - groty Matki Bożej

Niniejszym postem rozpoczynam serię wpisów o tematyce związanej z moim projektem stypendialnym, o którym pisałam już na blogu: KLIK. Będę systematycznie prezentować wybrane obiekty: kapliczki, krzyże i figury przydrożne z terenu gminy Jednorożec, pogrupowane tematycznie. Do tej serii zainspirowało mnie zdjęcie, jakie dodałam ostatnio na fanpage'u projektu oraz przypadające w czasie weekendu majowego święto Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Taką serię postów planowałam od początku pracy nad projektem, ale przewidywałam jej realizację dużo później. Uznałam jednak, że nie ma na co czekać - bierzemy się do pracy! Zapraszam na przegląd kapliczek w formie grot, jakie znaleźć można na terenie mojej rodzinnej gminy.

Kult maryjny w Polsce zawsze był silny, szczególnie zaś rozkwitał w krytycznych dla narodu momentach. Większość kapliczek w naszym kraju poświęconych jest Najświętszej Maryi Pannie. Podstawowe przedstawienia maryjne w kapliczkach zawierają następujące motywy: Pieta, Matka Boża Bolesna pod krzyżem, Niepokalana oraz Matka Boska z Dzieciątkiem, przedstawiana także jako Różańcowa czy Szkaplerzna.

Upowszechnienie niektórych wizerunków Maryi zawdzięczamy sanktuariom maryjnym. Powstałe w nich przedstawianie maryjne kopiowane były przez artystów i tak trafiały pod strzechy, upowszechniając się na całym świecie.

Jednym z takich sanktuariów jest Lourdes we Francji, gdzie w 1858 r. Matka Boża objawiła się 14-letniej wiejskiej dziewczynie, Bernadette Soubirous. W okresie od 11 lutego do 16 lipca 1858, podczas osiemnastu objawień Pięknej Pani w grocie Massabielle nieopodal Lourdes, Maryja ukazywała się pod postacią kobiety ubranej w białą suknię i biały płaszcz okrywający głowę, przepasanej w pasie niebieską szarfą. Na jej stopach znajdowały się żółte róże. W tym samym kolorze był różaniec zawieszony na ręce, składający się z sześciu dziesiątek. W dniu 25 marca 1858 r., podczas 16. objawienia, w święto Zwiastowania, Piękna Pani powiedziała: Ja jestem Niepokalane Poczęcie.... Objawienia zostały uznane przez Kościół w 1862 r.

W 1864 r. w niszy w grocie, gdzie miały miejsce objawienia, ustawiono figurę Matki Bożej z Lourdes, dłuta rzeźbiarza polskiego pochodzenia Josepha Fabischa. Artyście podczas pracy trudno było ustalić wygląd Pięknej Pani, ponieważ żaden z pokazywanych Bernadetcie obrazów nie odpowiadał temu, co zobaczyła. Artysta poprosił więc dziewczynkę, żeby spróbowała uśmiechnąć się i popatrzeć w podobny sposób jak Maryja. Figura soi w grocie do dzisiaj, ma 1,88 m wysokości, ubrana jest w białe szaty, w prawej ręce trzyma różaniec, a u jej stóp leżą dwie żółte róże. Na piedestale wyryty jest napis: Que soy era Immaculada Concepciou (pol. „Jestem Niepokalane Poczęcie”).

Do wydarzeń w Lourdes nawiązuje popularne przedstawienie Maryi, nazywanej też Różańcową, przedstawionej jako kobieta o pięknym obliczu, w biało-błękitnych szatach, z dłońmi złożonymi do modlitwy oraz różańcem w prawej ręce. Do objawień nawiązują także groty skalne, budowane przy kościołach, kaplicach, a także na prywatnych posesjach, wypełnione figurami Maryi.

Także na terenie gminy Jednorożec można znaleźć takie przedstawienia. Do tej pory natrafiłam na cztery takie świątki. Dwa z nich to groty na prywatnych posesjach, a dwa to duże groty przykościelne. Znajdują się one w: Drążdżewie Nowym, Połoni i Olszewce.

1. Grota na prywatnej posesji nr 13 w Drążdżewie Nowym
Kapliczka w formie groty Matki Bożej z Lourdes stoi na prywatnej posesji nr 13. Została wystawiona ok. 2000 r. Figura w grocie, utworzonej z kamieni zwiezionych z pola gospodarzy, pierwotnie była wykorzystywana jako feretron i noszona w procesji w parafii pw. św. Izydora Oracza w Drążdżewie. Z czasem jednak tył główki Maryi ukruszył się, więc opiekująca się nią Barbara Brodowska, właścicielka posesji, zabrała figurę do domu, odnowiła i wstawiła do nowo zbudowanej kapliczki.

W tym przedstawieniu Maryja ma najbardziej wydłużoną sylwetkę ze wszystkich figur umieszczonych w tego typu kapliczkach w gminie Jednorożec, dodatkowo zastosowano tu kolor bordowy, którym pomalowano różaniec, pas i serce Maryi - jest to więc raczej przedstawienie Niepokalanego Serca NMP, jednak utrzymane w konwencji Matki Bożej z Lourdes. Grota od wewnątrz ozdobiona jest sztucznymi kwiatami. U stóp Maryi znajduje się oświetlająca ją lampka słoneczna, podobne stoją po obu stronach groty. Otoczenie groty tworzy skalniak z porozrzucanymi kamieniami, nawiązujący w swej formie do Groty Massabielle.

Fot. MWKmoch, luty 2015.

Fot. Sergiusz Lelewski.

Fot. MWKmoch, luty 2015.

2. Grota na prywatnej posesji nr 57 w Połoni

Grota jest znacznie mniejsza niż ta w Drążdżewie Nowym, stoi na kamiennym podeście i jest jedynie z zewnątrz obłożona kamieniami. Z przodu figura Matki Bożej, znajdująca się w krypcie, osłonięta jest szybą ujętą w drewnianą ramę. Figura w swej formie jest typowym przedstawieniem Matki Bożej z Lourdes. Ozdabiają ją białe sztuczne kwiaty oraz czerwona lampka u stóp figury. W latach 90. XX w. kapliczkę ufundowali Jadwiga i Stanisław Piendyk.

Lokalizacja kapliczki-groty na mapie Połoni. Wykonanie własne na podkładzie mapy Google.

Fot. MWKmoch, 8 XI 2015

Fot. MWKmoch, 8 XI 2015

3. Grota przy kościele pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Olszewce
Grota znajduje się po prawej strony kościoła, patrząc na jego ścianę frontową. Pomysłodawcami jej wybudowania byli pochodzący z Olszewki księża: ks. Kazimierz Parciak, bracia ks. Jan i ks. Mieczysław Majewscy, ks. Stanisław Kuciński i ks. Roman Chudzik. Większość z nich to salezjanie. O ostatnim z nich mówi się, że ufundował figurkę. Ks. Kazimierz Parciak motywował mieszkańców wsi do wożenia kamieni do kapliczki, prosząc każdego o przekazanie choćby jednego głazu.

Figura znajduje się w krypcie dużej groty i bezpośrednio nawiązuje do wzoru przedstawienia z Lourdes. Figurę zdobią kolorowe wstęgi, z jednej strony umocowane do podnóża figury, z drugiej - zamocowane u podnóża groty. W jej dolnej części urządzono skalniak. Figurę zdobi łuk ze sztucznych kwiatów w kolorach: białym i pomarańczowym.

Lokalizacja groty na mapie Olszewki. Wykonanie własne na podkładzie mapy Google.

Poświęcenie groty Matki Bożej z Lourdes obok kościoła parafialnego w Olszewce. Źródło: Jolanta Grec, Olszewka, "Głos Gminy Jednorożec" 4 (8)/2007, s. 16.

Widok na kościół i jego otoczenie, w tym grotę (po prawej stronie). Źródło.

Fot. MWKmoch, 8 XI 2015

Fot. MWKmoch, 8 XI 2015

Fot. MWKmoch, luty 2015.

4. Grota przy kościele pw. Zmartwychwstałego Chrystusa w Połoni
Grota znajduje się po lewej stronie od wejścia do kościoła (patrząc na ścianę frontową). Została wybudowana w 2002 r. przez Eugeniusza Gwiazdę, o czym informuje wmurowana w wewnętrzną ścianę groty tablica.

Spośród grót na terenie gminy Jednorożec ta najbardziej nawiązuje do objawień w Lourdes. Jest też największa. W kolebkowo sklepionej grocie znajduje się figuralne przedstawienie sceny objawienia: na lewo od figury Matki Bożej znajduje się klęcząca postać św. Bernadetty. Figura przedstawia dziewczynkę ubraną w czerwono-beżową szatę z beżowym welonem. Wpatrzona jest w Maryję, którą symbolizuje figura w formie popularnego przedstawienia Największej Maryi Panny (bez różańca, z rozłożonymi rękami - to jedyne odejście tego przedstawienia od oryginału). Figurę Maryi otacza łuk z kwiatów na niebieskim tle, ozdobiony sztucznymi lampkami. U stóp Maryi umieszczono kolorowe sztuczne kwiaty. Na stoliku przed figurą Maryi znajdują się bukiety sztucznych kwiatów. Podobnie ozdobiono powierzchnię groty, przy czym ziemię porastają też drobne rośliny skalne. Nad grotą na łuku umieszczono napis: "J[A]M JEST NIEPOKALANE POCZĘCIE" (litera "A" w pierwszym wyrazie odpadła). Z zewnątrz grotę porastają pnącza. Grota jest ogrodzona metalowym płotkiem z furtką, przed którym znajduje się drewniana ławka.

Położenie groty na mapie Połoni. Wykonanie własne na podkładzie mapy Google.

Fot. S. Lelewski.

Otoczenie kościoła w Połoni, na lewo od kościoła, obok krzyża, między kościołem a plebanią, znajduje się opisywana grota. Zrzut z Google Street View, 2012.

Fot. MWKmoch, luty 2015.

Fot. MWKmoch, luty 2015.

Fot. MWKmoch, luty 2015.

5. Kapliczka na prywatnej posesji nr 16 w Żelaznej Rządowej

We wnętrzu groty stoi figura Matki Bożej Niepokalanej. Kapliczkę wieńczy zdobiony metalowy krucyfiks, a przed grotą stoi wazon ze sztucznymi kwiatami ozdobiony postacią anioła oraz płaskorzeźba anioła.

Fot. MWKmoch, 11 VII 2015

Serdecznie zapraszam na stronę projektu "Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec", w ramach którego inwentaryzuję i opisuję świątki na terenie mojej małej ojczyzny: KLIK.


Tekst powstał w ramach projektu "Wybrane aspekty dziedzictwa kulturowo-historycznego gminy Jednorożec. Kapliczki i krzyże przydrożne" realizowanego dzięki stypendium za wybitne osiągnięcia w różnych sferach działalności edukacyjnej dla szczególnie uzdolnionych studentów zamieszkałych na terenie Powiatu Przasnyskiego w roku akademickim 2014/2015. Organizatorem i Fundatorem stypendium jest Starostwo Powiatowe w Przasnyszu.

Strona internetowa projektu (Facebook): KLIK.

Strona internetowa Fundatora: KLIK.

Projekt zakończył się wydaniem książki "Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec". Publikacja jest dostępna w sprzedaży, więcej szczegółów: KLIK.


Do następnego!