KALENDARIUM HISTORII EUROPY: lipiec

W tym miesiącu nie czekam do końca, ale już na początku serwuję Wam dawkę historii ;) Zapraszam na KALENDARIUM HISTORII EUROPY. Dzisiaj zabieram Was na Litwę. I to już drugi rok z rzędu, bowiem rok temu w serii KALENDARIUM HISTORII POLSKI pisałam o rocznicy unii polsko-litewskiej w Lublinie: KLIK. Dzisiaj jednak będzie wyjątkowo litewsko.

Dzisiaj Litwini obchodzą Dzień Koronacji Króla Mendoga (lit. Lietuvos Karaliaus Mindaugo karūnavimo diena). Święto zostało ustanowione jesienią 1990 r. Z tej okazji na całej Litwie oraz poza jej granicami, w miejscach zamieszkania Litwinów, odbywa się szereg imprez okolicznościowych. Na Litwie 6 lipca jest dniem wolnym od pracy. Głównym i mocnym akcentem obchodów jest wykonanie hymnu narodowego o godzinie 21:00. Co ciekawe, po raz pierwszy zbiorowe wykonanie hymnu litewskiego odbyło się dopiero w 2009 roku na uroczystościach z okazji obchodów Tysiąclecia Litwy.

Pomnik Mendoga przed Starym Arsenałem w Wilnie. Źródło.

Historiografia litewska przyjmuje, że Mendog był pierwszym i jedynym królem Litwy. Mendog urodził się ok. 1203 roku. Do XIII wieku tereny Litwy zamieszkiwały liczne plemiona, które nie tworzyły zwartego organizmu państwowego. Dopiero wtedy związkom plemiennym zaczęli przewodzić książęta, spośród których na czoło wybił się właśnie Mendog. W obliczu zagrożenia ze strony zakonów kawalerów mieczowych i zakonu krzyżackiego zjednoczył ziemie litewskie i w 1236 roku skupił władzę w jednym ręku jako wielki książę. 

Mendog. Źródło.

Rezydencja Mendoga znajdowała się w Worucie. Dziś jest to miejsce owiane legendą o nieustalonym położeniu. Historycy sugerują, że może to być Seimyniskeliai w pobliżu Onikszt, Kiernów, lub nawet samo Wilno. Do 1240 roku Mendog uzyskał panowanie nad całą Auksztotą, po czym rozpoczął rozprawę z opozycją wśród swoich krewnych, wspieranych przez Żmudzinów, Zakon Krzyżacki, wielkiego księcia kijowskiego Daniela Halickiego oraz księcia wołyńskiego Wasylkę Romanowicza. Bez powodzenia Mendog prowadził od 1244 r. walki z inflanckim zakonem kawalerów mieczowych.

Państwo Mendoga (na zielono). Źródło.

Mendog próbował wykorzystać niesnaski między swoimi przeciwnikami, a w końcu uciekł się do kroku ostatecznego – przyjęcia chrześcijaństwa, tak by jego przeciwnicy nie mogli tłumaczyć działań przeciwko Litwie formułą krucjaty. W zamian za ochrzczenie Litwy zażądał od papieża Innocentego IV nadania tytułu królewskiego. Papież był zainteresowany chrystianizacją tego kraju, ponieważ mógłby on stanowić dodatkową zaporę przed najazdami tatarskimi.

17 lipca 1251 roku Innocenty IV wydał dwie bulle. Jedna nakazywała biskupowi Chełmna koronację Mendoga na króla oraz wyznaczenie biskupa Litwy. Druga bulla określała, iż nowy biskup będzie podległy bezpośrednio papieżowi, a nie wrogiemu Mendogowi arcybiskupowi Rygi.

Bulla Innocentego IV z 1251 r. ze zgodą na koronację Mendoga pod warunkiem przyjęcia chrztu. Źródło.

Mendog przyjął z rąk biskupa chełmińskiego Heidenryka chrzest, nie wiadomo dokładnie, gdzie i kiedy. Wiadomo jedynie, że uczynił to razem z żoną, dwoma synami, członkami dworu oraz pewną ilością poddanych.

Koronacja Mendoga, grawiura Leonarda Chodźki z książki Polonia, 1824. Źródło.

Fakt koronacji Mendoga na króla w 1253 roku wywołuje kontrowersje, nie zachowały się bowiem źródła pisane to potwierdzające, za wyjątkiem wspomnianej bulli papieskiej. Według historyka litewskiego Tomasa Baranauskasa, prawdziwa koronacja Mendoga miała miejsce nie 6 lipca, ale kilka dni wcześniej, 29 czerwca. Według badacza, koronacja nie odbyła się w Wilnie, a nieopodal Onykszt (Anykščiai) na kopcu Palatavio. Zaś białoruscy historycy przyjmują za miejsce koronacji Nowogródek. 

Koronacja Mendoga. Źródło.

Mendog z żoną Martą. Źródło.

Jednak Mendog już w 1260 r. powrócił do wiary przodków i wspierał walczących z Krzyżakami Żmudzinów. 13 lipca 1260 r. nad jeziorem Durbe drużyny dowodzone przez Mendoga rozbiły zjednoczone wojska Krzyżaków, Kawalerów Mieczowych i krzyżowców z Europy Zachodniej. 

Król zginął w 12 sierpnia 1263 r. w wyniku spisku książąt litewskich pod przywództwem Dowmuta z Nalszczan i Trenioty. Ten ostatni przejął rządy nad Litwinami jako kolejny wielki książę.

Źródła: 1, 2, 3, 4, 5.

Myślę, że święto to, jakkolwiek wiele kontrowersji historycznych niesie ze ze sobą, jest bardzo ważne dla Litwinów. Mendog jest dla nich... jak dla nas Mieszko I. Można nie lubić historii, ale mam wrażenie, że do Mieszka każdy ma sentyment ;)

Do następnego!