Kurpianka w wielkim świecie: HISTORIA W FILMACH BOLLYWOOD cz. 2 Akbar

Lubicie filmy historyczne lub na historyczne stylizowane? Ja uwielbiam! A jeśli historia łączy się w filmie z Bollywood, to dla mnie wizualny raj :D Dlatego kiedy przypadkiem natrafiłam kilka lat temu na film Jodhaa Akbar: Księżniczka i cesarz, wiedziałam, że mi się spodoba.

Ale nie tyle o filmie, co o historii w nim opowiedzianej, będę dziś pisać. Często po obejrzeniu filmu, jeśli mi się spodobał, szukam dodatkowych informacji na tematy historyczne, jakie pojawiły się w filmie. Tak też było i tym razem i właśnie wynikami moich poszukiwań chciałabym się z Wami podzielić.

Jak zauważyliście, to post nr. 2 z serii "Historia w filmach Bollywood". Będą kolejne. O jakich filmach i wydarzeniach historycznych opowiem? Czekam na Wasze typy (ja mam kolejny pomysł na jeden post, następne to już Wasze propozycje)! :)

Zapraszam do wędrówki po szesnastowiecznych Indiach! :)

Wielcy Mogołowie

Akbar pochodził z dynastii Wielkich Mogołów, czyli Mongołów, którzy osiedlili się m. in. na terenie dzisiejszych Indii. Założycielem dynastii był Zahir ad-Din Muhammad Babur (albo Baber, 'Babar, prawd. tur. "Tygrys"), ten z kolei pochodził od Timura (Tamerlana).

Postać Akbara Wielkiego jest naprawdę bardzo ciekawa i warto wiedzieć, że gdzieś tam w Indiach, kiedy u nas panował Zygmunt August, a w Anglii Elżbieta Tudor, w dalekich Indiach rządził nieprzeciętny Mogoł.

Akbar urodził się w 14 X 1542 r. w Rajputanie, w twierdzy Umerkot w dzisiejszym Pakistanie, gdzie jego ojciec, cesarz Humajun i jego świeżo zaślubiona perska żona, Hamida Banu Begum, przebywali na wygnaniu po zajęciu w 1540 r. miasta Delhi przez Ser Shaha z dynastii Sur. Po zdobyciu Kabulu przez Humajuna, aby odrzucić złe uroki, imię dziecka zmieniono na Jalal-ud-din Muhammad, zgodnie z tym, co Humajun usłyszał w śnie. Rodzice Akbara udali się później na wygnanie do Persji, podczas gdy Akbar wychowywał się w Kabulu u wujostwa. Młodość spędził na polowaniach, uczył się biegać i walczyć, stał się śmiałym, silnym i odważnym wojownikiem, ale nigdy nie nauczył się czytać i pisać. W listopadzie 1551 Akbar poślubił w Kabulu kuzynkę, księżniczkę Ruqaiyę Sultan Begum.

Akbar jako dziecko. Źródło.

Akbar ujeżdża słonia. Źródło.

Akbar polujący na gepardy, ok. 1602 r. Źródło.

Korzystając z chaosu przy przejęciu władzy przez syna Sher Shaha, Islama Shaha, Humajun odzyskał Delhi w 1555 r., prowadząc armię częściowo wspomaganą przez swego perskiego sojusznika Tahmaspa I. Kilka miesięcy później Humajun zmarł. Opiekun Akbara, Bairam Khan, ukrywał śmierć władcy w celu przygotowania sukcesji Akbara. Akbar przejął władzę 14 lutego 1556 r. Trzynastoletni Akbar został wprowadzony przez opiekuna na nowo wybudowaną platformę, która stoi w Kalanpurze w Pendżabie do dziś. Akbar został ogłoszony Shahanshahem (per. "Królem Królów"). Bairam Khan rządził w jego imieniu, dopóki Akbar nie osiągnął stosownego wieku.

Dwór trzynastoletniego Akbara. Władca aresztuje niewiernego sługę, faworyta ojca. Ilustracja z Akbarnamy. Źródło.

Wielkie kampanie wojenne

Akbarowi został przyznany przydomek "Wielki" z powodu licznych osiągnięć, wśród których warto podkreślić liczne zwycięskie kampanie wojskowe. Podstawą sprawności militarnej wojsk i autorytetu władcy były zdolności organizacyjne Akbara i zmiana struktury armii mogolskiej (tzw. system mansabdari), która zachowała się do końca panowania Mogołów w Indiach, choć z czasem słabło jej znaczenie.

Akbar wprowadził do armii armaty, fortyfikacje , a także korzystanie z słoni oraz rusznic. Szukał pomocy Turków, a także w coraz większym stopniu Europejczyków (Portugalia i Włochy) w nabywaniu broni palnej i artylerii. Termin "Imperium broni palnej" jest często wykorzystywane przez badaczy i historyków, analizujących powodzenie Mogołów w Indiach.

Władza Mogołów na odzyskanych przez Humajuna terenach była niepewna w chwili, gdy Akbar przejął tron, szczególnie po odzyskaniu przez Surów Agry i Delhi. Oprócz walki z Surami, Akbar musiał zmierzyć się z jednym z ministrów suryjskich, Hemu, który ogłosił się cesarzem Hindustanu i zachęcał autochtonów do wypędzenia Mogołów z równiny Indo-Gangesu.

Akbar pokonał Hemu w drugiej bitwie pod Panipatem w listopadzie 1556 r. Wkrótce potem Mogołowie zajęli Delhi i Agrę. W ciągu pół roku Akbar pokonał Shaha, który uciekł potem do Bengalu. Do końca 1558 r. Akbar zajął Hindustan, stare centrum turko-afgańskiej władzy w Indiach, co pozwoliło mu korzystać z dobrodziejstw równiny Indo-Gangesu.

Akbar i Bairam Khan pokonują buntowników. Źródło.

Do 1559 r. Mogołowie skierowali ekspansję na południe do Rajputany i Malwy, co jednak zostało zahamowane przez spory pomiędzy Akbarem a regentem, Bairam Khanem. Osiemnastoletni cesarz chciał brać bardziej aktywny udział w sprawach zarządu imperium. Za namową mamki, Maham Angi, postanowił odsunąć od regencji Bairam Khana i wiosną 1560 r. nakazał pielgrzymkę do Mekki. W drodze do Mekki, podjudzany przez oponentów Bairam Khan zbuntował się, jednak wojska mogolskie pokonały go w Pendżabie. Akbar wybaczył mu i dał wybór: albo służba na dworze, albo pielgrzymka, z czego Bairam Khan wybrał to drugie. Regent nie dotarł do Mekki, po drodze zamordowali go Afgańczycy, podobno z powodów osobistych.

Akbarowi udało się podporządkować Malwę, jednak w tym czasie dały o sobie znać antagonizmy między władcą a krewnymi i noblami. Kiedy Adham Khan , przyrodni brat cesarza, oparł się Akbarowi w 1562 r., został wyrzucony przez cesarza z tarasu na dziedziniec pałacu w Agrze. Wciąż żywy, Adham Khan został ponownie rzucony na dziedziniec przez Akbara, co spowodowało jego śmierć.

Akbar starał się wyeliminować zagrożenie ze strony zbyt potężnych poddanych. Stworzył specjalistyczne stanowiska ministerialne dotyczące cesarskiej władzy. Kiedy w 1564 r. wybuchł bunt potężnego klanu uzbeckich wodzów, Akbar zdecydowanie pokonał buntowników i skierował ich do Malwy i Biharu. Chcąc zjednać przeciwników, przebaczył im, ale po kolejnych dwóch buntach i ogłoszeniu się cesarzem przez jego brata, Mirzę Muhammada Hakima, uzbeccy wodzowie zostali zabici, a przywódcy rebeliantów podeptani na śmierć przez słonie. Grupa dalekich krewnych Akbara, wspomagająca buntowników, została wypędzona z imperium. W 1566 Muhammad Hakim, który wkroczył do Pendżabu z marzeniami o zajęciu cesarskiego tronu, po krótkiej konfrontacji z władcą zaakceptował wyższość Akbara i wycofał się z powrotem do Kabulu.

W 1564 r. siły mogolskie podbiły słabo zaludnione, górzyste królestwo Gondwany w środkowych Indiach, ważne z powodu stad dzikich słoni.

Akbar próbuje okiełznać slonia pod murami Czerwonej Twierdzy, miniatura z "Księgi Akbara", 1590 r., Victoria & Albert Museum, Londyn, źródło: Wielcy Mogołowie. Biografie, fakty, drzewa genealogiczne, seria "Dynastie Świata", s. 117.

Po ustaleniu mogolskiej władzy nad północnymi Indiami, Akbar zwrócił uwagę na Rajputanę. Zajmowanie serca Rajputany Akbar rozpoczął w 1561 r. Większość władców radźpuckich poddała się Mogołowi, z wyjątkiem władcy Mewaru, Udai Singha. Jako szef klanu Sisodia posiadał najwyższy status spośród wszystkich radźpuckich królów i wodzów w Indiach. Akbar nie wyobrażał sobie nie podbijanie Mewaru, poza tym, w tym okresie był entuzjastycznie nastawiony do przekonywania o wyższości islamu nad wiarą Radźputów, czyli bramińskim hinduizmem.W 1568 r. Akbar zdobył strategiczną twierdzę Chittorgarh w Mewarze, która leżała na najkrótszej drodze z Agry do Gujaratu i była uznawana za klucz do przeprowadzania podboju wewnętrznych części Rajputany. Obrońców twierdzy Akbar kazał zabić, a ich głowy zawiesić na wieżach twierdz w całym regionie. W Agrze dla upamiętnienia zwycięstwa, u bram fortu, cesarz kazał wnieść posągi obrońców twierdzy, Jaimala i Patty, deptanych przez słonie. Po upadku Chittorgarhu siły mogolskie przeprowadziły atak na fort Ranthambor w 1568 r. Większość Rajputów złożyła hołd Akbarowi. Jedynie klany z Mewaru opierały się Mogołom, w tym syn i następca Udai Singha, Pratap Singh, który został pokonany przez Mogołów w bitwie pod Haldighati w 1576 r. Aby uczcić podbój Radźputany, Akbar wybudował nowe miasto, nazwane Fatehpur Sikri ("miasto zwycięstwa").

Akbar zabija Jaimala w czasie oblężenia twierdzy Chittogarh (1567). Źródło.

Akbar prowadzi wojska na twierdzę Ranthambhor (1568). Źródło.

FATEHPUR SIKRI:

Kolejnymi celami Akbara stały się: Gujarat i Bengal, niezwykle ważne ze względów ekonomicznych. W 1572 r. (kiedy u nas umiera Zygmunt August) Akbar został ogłoszony prawowitym władcą Gujaratu. Musiał się jeszcze zmierzyć z buntem szlachty afgańskiej, wspieranej przez Radźputów, których pokonał, zajmując twierdzę Ahmedabad 2 września 1573 r. Zabił przywódców rebelii i wzniósł wieżę z ich głów. Dzięki przyłączeniu Gujaratu do państwa Mogołów, jego dochody wzrosły o 5 milionów rupii rocznie. Władcę Bengalu, Daud Khana, Akbar pokonał w bitwie pod Tukaroi w 1575 r. Rok później zbuntowany Daud Khan poniósł śmierć.

Akbar prowadzi armię. Źródło.

Do 1581 r. Akbar rezydował w Fatehpur Sikri. W tym czasie brat cesarza, Mirza Muhammad Hakim, zajął Pendżab. W wyniku walk Akbar zajął Kabul, starą twierdzę Babura i postanowił pogodzić się z bratem na prośbę jego żony. Po śmierci Mirzy w 1585 r. Kabul został oficjalnie włączony w zasięg państwa Mogołów.

Przez trzynaście at Akbar zajmował się podbojem północnych rubieży, rezydując w tym czasie w Lahore. Największe zagrożenie pochodziło ze strony Uzbeków ale też i Afgańczyków. Pomimo czasowych paktów pokoju z Uzbekami, Akbar żywił nadzieję na podbój centralnej Azji, jednak na tych terenach Mogołowie rządzili jedynie przejściowo. Władza Mogołów w centralnej Azji ustabilizowała się dopiero w 1598 r.

Akbarowi udało się też do 1591 r. zająć dolinę Indusu, a w 1595 r. podporządkował sobie Baluczystan, co sprawiło, że jego państwo sąsiadowało odtąd z trzech stron z królestwem Gandaharu, zarządzanym przez perską dynastię Safawidów, którzy uznawali Akbara za uzurpatora. Kandahar (arabska nazwa tego regionu) został podporządkowany Mogołom w 1595 r., co nie wpłynęło negatywnie na persko-mogolskie relacje.

Administracja państwem

Urzędnicy

Akbar opierał system zarządzania państwem na systemie działającym w czasie Sułtanatu Delhijskiego, jednak zreorganizował go. Zarząd skarbem powierzył wazirowi, zaś sprawy wojskowe mir bakshiemu. Zarząd nad cesarskim domem, w tym haremem, strażą i dworem, należał do mir samana, a na czele departamentu sądownictwa stał qazi, odpowiedzialny także za sprawy religijne.

Diwan-i-Khas (Sala Prywatnej Audiencji) w Fatehpur Sikri. Źródło.

Harem Akbara.

Mogolski harem.

Harem w pałacu w Fatehpur Sikri.

Podatki

W sprawach podatkowych Akbar postanowił oprzeć się na systemie używanym przez Sher Shaha Suriego. Ziemia uprawna została zmierzona i opodatkowana stałymi należnościami, opartymi na wydajności uprawy ziemi i plonach, które dla wiejskich terenów nierzadko było za wysokie z powodu różnic między nimi a terenami cesarskimi. Obciążony korupcją nierówny system został zastąpiony w 1580 r. systemem zwanym dashala. Zgodnie z nowym systemem, przychody obliczono jako jedną trzecią średniej produkcji z ostatnich dziesięciu lat, która miała był płacona w gotówce. System ten był później udoskonalany, z uwzględnieniem cen, i grupowaniem obszarów o podobnej wydajności. Strukturę przychodów Akbar przedstawił w szczegółowym memoriale na przełomie lat 1582/83. Akbar bardzo aktywnie popierał działania, mające na celu poprawę wydajności rolnictwa i rozbudowę tego sektora gospodarki.

Armia

Akbar zorganizował swoją armię za pomocą systemu zwanego mansabdari. Każdemu oficerowi nadawano rangę mansabdara i przypisywano liczbę kawalerii, którą miał dostarczyć do armii cesarza. Mansabdarów podzielono na 33 grupy. Trzy najlepsze szeregi, dowodzące grupami od 7000 do 10000 żołnierzy, były zazwyczaj zarezerwowane dla książąt. Inne szeregi, dowodzące grupami o liczebności między 10 i 5000 ludzi, zostały przydzielone dla pozostałej szlachty. Stała armia była raczej mała, więc imperialne siły składały się zazwyczaj z kontyngentów prowadzonych przez mansabdardów. Każdy mansabdar miał utrzymać pewną liczbę kawalerzystów i dwa razy tyle koni, by można było je szybko wymieniać w czasie wojny na wypoczęte zwierzęta. Konie, zazwyczaj arabskie, były starannie dobierane i sprawdzane. Mansabdarowie byli dobrze wynagradzani za swoje usługi i stanowili największą płatną służbę wojskową na świecie w tym czasie.

Biegnący wojownik, ok. 1600 r., Freer Gallery of Art, Smithsonian Institution, USA, źródło: Wielcy Mogołowie. Biografie, fakty, drzewa genealogiczne, seria "Dynastie Świata", s. 79.

Oficer wojsk mogolskich, szkoła indyjska, 1585 r., kolekcja prywatna. Źródło: Wielcy Mogołowie. Biografie, fakty, drzewa genealogiczne, seria "Dynastie Świata", s. 85.

Handel

Panowanie Akbara charakteryzowało się ekspansją handlową. Rząd mogolski zachęcał przedsiębiorców, gwarantował ochronę i bezpieczeństwo transakcji i pobierał bardzo niski podatek niestandardowy, by stymulować handel zagraniczny. By zminimalizować kradzież towarów, drogi patrolowały zespoły policji zwane rahdar. Budowano również drogi i chroniono szlaki handlowe i komunikacyjne, szczególnie te o strategicznym znaczeniu i najczęściej uczęszczane. Akbar zbudował też sieć mniejszych fortów thanas na całej granicy, by zabezpieczyć handel lądowy z Persji i Azji Środkowej.

Pieniądze

Monety wprowadzone przez Akbara to przełom w numizmatycznej historii Indii. Długie i dość stabilne panowanie pozwoliło mu na zaakcentowanie ideologiczne swej pozycji jako cesarza Mogołów na monetach. Wprowadził monety z dekoracyjnymi motywami florystycznymi, zdobionymi brzegami i innymi ozdobami. Monety z portretem Akbara przypisuje się jego synowi, Jahandżirowi. Tolerancyjne panowanie Akbara wyraża srebrna moneta "Ram-Siya", a ostatnie lata jego panowania przedstawia moneta promująca wprowadzoną przez Akbara nową wiarę, 'Din-e-ilahi'.

Srebrne kwadratowe monety Akbara. Źródło.

Srebrne rupie Akbara z wyrytym muzułmańskim wyznaniem wiary. Źródło.

Złota moneta Akbara, 1605 r., źródło: Wielcy Mogołowie. Biografie, fakty, drzewa genealogiczne, seria "Dynastie Świata", s. 48.

Dyplomacja

Kontakty zagraniczne

Portugalczycy

W chwili wstąpienia Akbara na tron w 1556 r., Portugalczycy założyli kilka fortec i fabryk na zachodnim wybrzeżu subkontynentu, w dużej mierze kierowali nawigacją i morskim handlem w tym regionie. Kiedy w roku 1572 imperium Mogołów zaanekowało Gujarat i nabyło swoje pierwsze terytorium z dostępem do morza, lokalni urzędnicy poinformowali Akbara, że Portugalczycy zaczęli zwiększać swą kontrolę i znaczenie na Oceanie Indyjskim. Akbar był świadomy zagrożenia stwarzanego przez obecność Portugalczyków, mając w pamięci uzyskanie przez nich cartaz (pozwolenia) na żeglugę w rejonie Zatoce Perskiej. Po pierwszym spotkaniu Mogołów i Portugalczyków podczas oblężenia Suratu w 1572 r., Portugalczycy, uznając wysoką wytrzymałość armii Mogołów, zdecydowali się użyć dyplomacji, a nie wojny, a portugalski gubernator, na wniosek Akbara, wysłał mu ambasadora do nawiązania przyjaznych stosunków. Portugalczycy nieustannie powiększali swój autorytet i władzę na Oceanie Indyjskim. Akbar był bardzo zaniepokojony sytuacją, gdyż każdorazowo musiał ubiegać się o zezwolenie Portugalczyków na wypłynięcie mogolskich statków na pielgrzymkę do Mekki i Medyny. W 1573 roku cesarz wydał firman, zobowiązujący Mogołów do nie prowokowania Portugalczyków na terytorium przez nich zarządzanym, a Portugalczycy z kolei wydali przepustki dla członków rodziny Akbara na pielgrzymkę do Mekki.

W roku 1579 jezuici z Goa odwiedzili dwór Akbara. Jego skrybowie mieli tłumaczyć Nowy Testament, a jezuitom przyznano swobodę głoszenia ich nauk. Jednak jezuici drwili z islamu i Proroka, co rozwścieczyło muzułmańskiego imama i ulamów. Akbar jednak obserwował jezuitów i ich zachowanie uważnie. Wydarzenia te spowodowały rebelię islamskich duchownych prowadzonych przez mułłę Muhammada Yazdi i Muiz-ul-Mulk w roku 1581, kiedy to rebelianci chcieli obalić Akbara i ustanowić władcą jego brata Mirzę Muhammada Hakima z Kabulu. Akbar jednak skutecznie pokonał rebeliantów.

Jezuici na dworze Akbara w Fatehpur Sikri. Źródło.

Akbar spotyka się z jezuitami, ilustracja z hiszpańskiej księgi "Historia general de las misiones", 1863 r., źródło: Wielcy Mogołowie. Biografie, fakty, drzewa genealogiczne, seria "Dynastie Świata", s. 49.

Wizerunek jezuity na miniaturze, 1610 r., National Museum of India, New Delhi, źródło: Wielcy Mogołowie. Biografie, fakty, drzewa genealogiczne, seria "Dynastie Świata", s. 104.

Imperium Ottomańskie

W roku 1555, podczas gdy Akbar był jeszcze dzieckiem, ottomański admirał Seydi Ali Reis odwiedził cesarza Humajuna. Później, w roku 1569, w pierwszych latach rządów Akbara, na brzeg imperium Mogołów przybył Kurtoglu Hızır Reis. Obaj mieli oni położyć kres rosnącym wpływom Portugalczyków na Oceanie Indyjskim. rosnącym zagrożeniom portugalskiego imperium w ich kampaniach Indian Ocean. Znamy 6 dokumentów, które Akbar wysłał do sułtana Sulejmana Wspaniałego.

W 1576 Akbar wysłał bardzo duży kontyngent pielgrzymów do Mekki i Medyny. Kolejne cztery karawany wysłano na przełomie lat 1577/80 z wykwintnymi prezentami dla władz Mekki i Medyny.

W tym okresie Akbar nawet finansował pielgrzymki wielu biednych muzułmanów z Imperium Mogołów. Mogolsko-ottomański handel również rozkwitł w tym okresie, kupcy Abara docierali z przyprawami, barwnikami, bawełną i szalami na bazary w Aleppo.

Według niektórych relacji Akbar wyraził chęć utworzenia sojuszu z Portugalczykami. W 1587 flota portugalska wysłana do ataku na Jemen została pokonana przez turecką marynarkę wojenną, co sprawiło, że mogolsko-portugalski sojusz upadł.

Relacje z perskimi Safawidami

Safawidowie różnili się od Mogołów i Turków w wyznawaniu szyickiego odłamu islamu, w przeciwieństwie do tradycji sunnickiej, praktykowanej przez dwóch pozostałych.

Jednym z najdłuższych sporów między Safawidami i Mogołami był spór o kontrolę nad miastem Qandahar w Hindukuszu, tworzącym granicę między dwoma imperiami. Po krótkim okresie walk serdeczne stosunki między dwoma imperiami trwały przez pierwsze dwie dekady panowania Akbara. Jednak śmierć Persa Tahmasp I w 1576 r. spowodowała wojnę domową, a stosunki dyplomatyczne między dwoma imperiami zostały zerwane i przywrócone dopiero w 1587 r. po objęciu tronu Safawidów przez szacha Abbasa. Wkrótce potem, armia Akbara, zajmując Kabul i zabezpieczając północno-zachodnie granice imperium, ruszyła na Kandahar. Miasto skapitulowało bez oporu 18 kwietnia 1595 r. Kandahar pozostał w posiadaniu Mogołów, a stosunki dyplomatyczne między imperiami Mogołów i Safawidów utrzymywano do końca panowania Akbara.

Kontakty z innymi państwami

Akbara odwiedził francuski badacz Pierre Malherbe. Poza tym, cesarz mogolski utrzymywał kontakty z Anglią Elżbiety Tudor, a także Henryk IV, król Francji, wysyłał do niego swych posłów.

Akbar przyjmuje poselstwo angielskie. Źródło.

Sir John Mildenhall, ambasador królowej Elżbiety I, przed obliczem Akbara w 1599 r., Mary Evans, ilustracja współczesna, źródło: Wielcy Mogołowie. Biografie, fakty, drzewa genealogiczne, seria "Dynastie Świata", s. 140.

Polityka religijna

Tolerancja

Akbar i członkowie jego rodziny są uważani za wyznawców odłamu sunnickiego islamu. Obserwując zamieszki religijne w młodości, Akbar postanowił oprzeć rządy na tolerancji religijnej, do której zachęcały pisma popularnych świętych: Guru Nanaka, Kabira i Chaitanya, wersety perskiego poety Hafeza, jak również timurydzki etos tolerancji religijnej w cesarstwie.

Portret modlącego się Akbara. Źródło.

W czasie pobytów w Fatehpur Sikri, Akbar prowadził dyskusje religijne, by poznać religijne przekonania innych ludzi. Akbar był głęboko zainteresowany sprawami religijnymi i filozoficznymi. Prawowierny muzułmanin na początku, później pozostawał pod wpływem mistycyzmu sufickiego, która była głoszony w kraju w tym czasie i odsunął się od ortodoksji. W 1575 roku zbudowano "Dom Modlitwy" w Fatehpur Sikri, do którego Akbar zaprosił teologów, mistyków i wybranych dworzan znanych z osiągnięć intelektualnych, by omawiać sprawy duchowe. Te dyskusje, początkowo ograniczone do muzułmanów, sprowadzały się do kłótni i uszczypliwości.

Zdenerwowany Akbar otworzył Ibadat Khana na ludzi wszystkich religii, także ateistów. To wstrząsnęło ortodoksyjnymi teologami, którzy starali się zdyskredytować Akbara przez pogłoski o jego chęci porzucenia islamu. Każdy z zaporoszonych do Domu Modlitwy próbował dochodzić wyższości swej religii, potępiając inne religie, co skłoniło Akbara do stworzenia idei nowej religii, nie dyskryminującej innych religii, a skupiającej się na idei pokoju, jedności i tolerancji.

Nowa religia, Dil-i-Ilahi (Boska Wiara) to stworzona w 1575 r. religia łącząca w sobie elementy wielu religii występujących w imperium mogolskim, m.in. islamu, hinduizmu, chrześcijaństwa, dżinizmu i zaratusztrianizmu. Din-i-Illahi było religią nie uznającą żadnych sprecyzowanych bogów ani proroków. Nie istniały żadne święte teksty, a wiara łączyła w sobie kult przyrody, mistycyzm i wyrafinowaną filozofię.

Jednak nowa religia spotkała się z o wiele mniejszym odzewem niż przypuszczał Akbar. Społeczeństwo zachowało się wobec niej biernie, zaś duchowni muzułmańscy uznali ją za bluźnierczą. Nową wiarę przyjmowali jedynie niektórzy dworacy, licząc tym samym na przypodobanie się władcy. Podobno jedyną, poza Akbarem, osobą szczerze wierzącą w Din-i-Illahi był Barbil (zm. 1586), minister Akbara. Natomiast po śmierci Akbara i objęciu tronu przez jego syna, Dżahangira, wszyscy wyznawcy nowej wiary natychmiast ją porzucili. Państwową religią Imperium Mogołów ponownie stał się islam, z czasem przybierający coraz bardziej fanatyczne formy.

W 1578 r. Akbar tytułował się następująco: Cesarz islamu, Emir Wiernych, Cień Boga na ziemi, Abul Fath Jalal-ud-din Muhammad Akbar Badshah Ghazi (którego imperium Allaha uwiecznić), jest najbardziej sprawiedliwy, najbardziej mądry i najbardziej pobożny władca. Przez całe swoje panowanie Akbar patronował muzułmańskim uczonym.

W 1582 r. król Hiszpanii Filip II otrzymał od Akbara list, w którym cesarz mogolski beształ króla Hiszpanii za antyprotestanckie działania hiszpańskiej Inkwizycji. Mimo że Filip II baczył na wezwanie Akbara do tolerancji religijnej, list cesarza Mogołów wskazuje za jego zainteresowanie kwestiami religijnymi i kontakty dyplomatyczne z krajami Europy.

Relacje z hinduistami

Akbar wydał dekret, który zezwalał hinduistom, którzy zostali zmuszeni na przejście na islam, powrót do swej wiary bez groźby kary śmierci. Polityka tolerancji religijnej cesarza była tak popularna wśród hinduistów, że w pieśniach i poezji Akbar był w porównaniu do hinduskiego boga Ramy. Akbar praktykował kilka hinduskich zwyczajów, m.in. odprawił Divali i pozwolił brahmanom związać łańcuszki wokół swych nadgarstków na znak błogosławieństwa, a za jego przykładem wielu arystokratów zaczęło nosić rakhi (czary ochronne). Wyrzekł się wołowiny i zakazał sprzedaży wszystkich mięs na niektóre dni. Podczas pobytu w Pendżabie, 200 mil od Gangesu, wodę zamknięto w dużych słoikach i przetransportowane do Akbara, który odniósł się do wody Gangesu jako "wody nieśmiertelności".

Patronat nad artystami

Akbar doceniał znaczenie kultury, sztuki i dysput intelektualnych i rozwijał je w swym państwie. Cesarz jest znany z wprowadzenia stylu architektury, łączącego w sobie elementy islamskie, perskie i hinduskie oraz popierania największych umysłów swej epoki, w tym poetów, muzyków, artystów, filozofów i inżynierów na swych dworach w Delhi, Agrze i Fatehpur Sikri.

Jednymi z najbardziej znanych dzworzan Akbara ("dziewięć klejnotów") byli jego navaratna. Służyli cesarzowi radą i zabawiali go, a należeli do nich: Abul Fazl, biograf Akbara, który opisał rządy cesarza w trzytomowym dziele "Akbarnama"; poeta Abul Faizi i jego brat, muzyk i pieśniarz Miyan Tansen; błazen Raja Birbal; Raja Todar Mal, minister finansów; zasłużony wojskowy Raja Man Singh; poeta Abdul Rahim Khan-I-Khana oraz dwaj doradcy: Fagir Aziao-Din i Mullah Do Piaza.

W czasie panowania Akbara powstało wiele pereł architektury: fot w Agrze (1565), pałac w Lahore (1572), miasto Fatehpur Sikri, Bulan Darwaza i fort Allahabad (1583).

Akbar 3 października 1605 r. zachorował na czerwonkę i zmarł w dniu lub około 27 października, po czym jego ciało zostało pochowane w mauzoleum w Sikandra w Agrze. Miał 63 lata. Władzę przejął jego syn, Jahangir.

Akbar witający syna w Fatehpur Sikri (1573). Źródło.

Dżahandźir trzymający portret Akbara, XVII w., Musee Guimet, Francja. Źródło: Wielcy Mogołowie. Biografie, fakty, drzewa genealogiczne, seria "Dynastie Świata", s. 57.

Grobowiec Akbara niedaleko Agry, Thomas Daniell, 1795 r., The Stapleton Collection. Źródło: Wielcy Mogołowie. Biografie, fakty, drzewa genealogiczne, seria "Dynastie Świata", s. 113.

Ok, znamy już postać Akbara. A co z filmem?

Jodhaa Akbar (polski tytuł: Księżniczka i cesarz) to film z 2008 r. Wyreżyserował go Ashutosh Gowariker, a główne role zagrali: Hrithik Roshan i Aishwarya Rai Bachchan. Film trwa, uwaga, uwaga, 3 h i 33 min! o.O ale ogląda się go przyjemnie i oczywiście można zrobić sobie przerwy, jeśli to dla Was za długo ;) Moja opinia najkrócej jak się da: piękne zdjęcia, wspaniała muzyka i poruszająca historia miłosna.

Właśnie, historia miłosna... Film kładzie nacisk na wątek miłosny jako jeden z głównych. Drugim jest tolerancja religijna cesarza. To dwie kwestie, które porządkują niejako ten film. Tolerancja religijna Akbara w filmie wynika z działań wobec żony, Jodhy, radźpuckiej księżniczki, która wyznaje hinduizm, w przeciwieństwie do Akbara, który jest muzułmaninem. Akt swobody religijnej wydany przez Akbara to droga do serca żony. Jednak te działania nie wynikają z jakiegoś wyrachowania, broń Boże! Akbar szczerze miłuje Jodhę i jest oczarowany jej urodą. Scena, w której widzi ją po raz pierwszy, bez zasłony na twarzy, to jedna z moich ulubionych, i ta zachwycona mina Akbara, gdy wychodzi na zewnątrz odetchnąć! Musicie to zobaczyć! :)

Film rozpoczyna się od wstępu narratora (którym jest Amitabh Bachchan!), który wprowadza nas w historię Hindustanu i przedstawia postaci Akbara i Jodhy. Potem obserwujemy bitwę pod Panipatem w 1566 r., dorastanie Akbara i jego opór przeciw Bairam Khanowi a następnie problemy z podporządkowaniem sobie Rajputany i sojusz z królem Ameru, co skutkowało małżeństwem z Jodhą. Kolejne minuty filmu pokazują rodzące si ę uczucie pomiędzy małżonkami, życie na dworze, stosunki z Maham Angą (bardzo ważny aspekt!) i wątek tradycji religijnej tak ważnej dla rozwoju imperium. Oczywiście, błędów historycznych tez się tu trochę znalazło, z głównym: Jodhaa nie była jedyną żoną Akbara, przecież już w 1551 r. poślubił kuzynkę, a film przedstawia sytuację, jakoby Jodhaa byłą jedyną żoną cesarza-muzułmanina.

Niemniej warto obejrzeć ten film dla muzyki, obrazu i historii miłosnej. Naprawdę polecam!

Poniżej fotosy z filmu:

Jednak czy Jodhaa rzeczywiście istniała? Już na początku filmu, z napisów, dowiadujemy się, że znana była pod różnymi imionami. Historycy spierają się od lat, czy Harkha Bai, żona Akbara i córką Raja Bharmala z Ameru, była Jodhą bhai czy nie. Tuzk-e-Jahangiri, autibiografia Jahandźira, syna Akbara, nie wspomina o Jodha Bai. Jest ona tu określona jako Mariam uz Zamani. Żaden historyczny tekst z okresu (w tym bipografia Akbara) nie mówi o niej jako o Jodha Bai. Film wspomina, że pod takim imieniem przetrwała w pamięci prostego ludu. Historycy z kolei zauważają, że jako Jodhaa Bhai żona Akbara pojawiała się w XVIII- i XIX-wiecznych zapiskach.

Mariam uz-Zamani (znana też jako Rukmavati Bai, Hira Kunwari, Harkha Bai, Jodhaa Bhai) była najstarszą córką króla Ameru, Raja Bharmala. Była też ciotką Man Singha I, króla Ameru, który został jednym z dziewięciu klejnotów dworu Akbara. Została zaślubiona Akbarowi 9 lutego 1562 r. w Sambharze w Rajastanie. Była 22 lata starsza niż Akbar i została drugorzędną żoną Akbara, po cesarzowej Ruqaiyi Sultan Begum. Zgodnie e zwyczajem nadawania nowego imienia hinduskiej żonie, Hira Kunwari została nazwana Mariam ul-Zamani. Nigdy nie była ulubioną ani ukochaną żoną Akbara! Jej pałac był ozdobiony posążkami Kriszny i fresami z przedstawieniem boga. Uważa się, że udzielała się na dworze do momentu, aż cesarzową została Nur Jahan. W 1586 ożeniła syna, księcia Salima (potem zwanego Dźahandźirem) ze swą bratanicą Man Bhai. Mariam była zaangazowana w handel morski i posiadała nawet statek o nazwie Ramiti, który przewiózł pielgrzymów do Mekki.

Mariam ul-Zamani zmarła w 1623 r. Zgodnie z jej ostatnim życzeniem, syn wzniósł dla mniej mauzoleum (w 1611 r.), znane jako Jyoti Nagar. Pochowano ją zgodnie z muzułmańskimi tradycjami. Meczet jej poświęcony stoi w Lahore, a nagrobek w Agrze.

Pojawiły się też zdania, że Jodhaa nie była żoną Akbara, a jego synową, żoną Jahangira, która nazywała się Taj Bibi Bilqis Makani, zwana też Mirą Bhai (córka władcy Jaipuru, Udaya Singha). To oznaczałoby, że Jodhaa nie była babką, a matką San Dżahana, tego władcy, który zbudował Taj Mahal.

Źrodło.

Akbar i Jodhaa. Źródło.

Jodhaa. Źródło.

Źródło.

Źrodło.

Źródło.

Jodhaa i Akbar bawiący się na tarasie, szkoła delhijska, XIX w. Źródło.

Źródło.

Źrodło.

Warto zaznaczyć, że inne królestwa radźpuckie również proponowały małżeńskie sojusze z Akbarem, ale cesarz nie nalegał na małżeństwo jako warunek tworzenia sojuszy. Dwa główne klany Rajputów pozostały na uboczu: Sisodia z Mewaru i Hada z Ranthambore. Akbar współpracował z władcą Ameru, aby zawrzeć sojusz z przywódcą Hada, Surjanem, jednak ten przyjął propozycję pokoju jedynie pod warunkiem, że Akbar nie poślubi żadnej z jego córek. W konsekwencji, sojusz małżeński nie został zawarty, ale Surjan otrzymał wysoką posadę na dworze. Inni Radźputowie również nie byli chętni oddawać swoje kobiety Mogołom.

Efekt tych politycznych sojuszy był znaczący. Niektóre radźpuckie kobiety, które weszły do haremu Akbara, przeszły na islam i żyły w pełnej wolności religijnej, a ich krewni, którzy nadal wyznawali hinduizm, tworzyli znaczną część szlachty i wyrażali opinie większości ludności na dworze cesarskim. Interakcja między hinduskimi i muzułmańskimi dostojnikami na dworze cesarskim spowodowała wymianę myśli i mieszanie tych dwóch kultur. Potomstwo z tych związków wzmacniało wzajemne więzi. W rezultacie Rajputowie stali się najsilniejszymi sojusznikami Mogołów. Polityka Akbara w kwestii tolerancji religijnej zapewniała swobody dostęp do udziału w w administracji cesarskiej dla wszystkich ze względu na zasługi, a niezależnie od wyznania, a to doprowadziło do wzrostu siły służb administracyjnych imperium.

Jak było z Jodhą naprawdę? Nie wiem, choć obstaję za teorią, że Jodhaa była żoną Akbara, choć smutno, że nie ulubioną i ukochaną, jak to przedstawia film. Jednak sam film jak najbardziej polecam! ;)

Na zachętę, jak zwykle, piosenki z filmu i kilka scen: