Gdy zabierałam się za pisanie pracy Przasnysz 1918, nie wiedziałam, że na terenie powiatu przasnyskiego znajduje się tak wiele cmentarzy wojennych z okresu I wojny światowej. Wstyd się przyznać, ale nawet nie wiedziałam, że tzw. "niemiecki cmentarzyk" w Jednorożcu pochodzi z tego okresu :P Spośród 25 przedstawionych poniżej miejsc pamięci znałam dotychczas tylko 13, czyli połowę. Gdybym 2 lata temu wiedziała tyle, co teraz, praca na pewno byłaby ciekawsza. Ale i dłuższa :D Nawet dłuższa niż magisterka :D Książkę trzeba z tego wydać jak nic :DMój post jest teraz miejscem, gdzie można znaleźć informacje o wszystkich cmentarzach z okresu I wojny światowej w powiecie przasnyskim. Wiadomości czerpałam z różnych źródeł i skompilowałam w całość. Podstawą był portal dobroni.pl.
Post nie zawiera cmentarzy położonych na terenie gminy Jednorożec, zapraszam do osobnego wpisu na ten temat: KLIK.
Mapa powiatu przasnyskiego z zaznaczonymi miejscowościami, w których znajdują się cmentarze i mogiły z okresu I wojny światowej (oprac. własne, numeracja ciągła w serii postów).
1. Święte Miejsce
2. Bartniki
3. Przasnysz
4. Budy Rządowe
5. Chojnowo
6. Krzynowłoga Mała
7. Jednorożec
8. Rycice
9. Nakieł
10. Obrębiec
11. Parciaki
12. Karwacz
13. Żbiki
14. Kosmowo
15. Mącice
16. Opaleniec
17. Zawadki/Wandolin
18. Osówiec Szlachecki
19. Leszno
20. Obrąb
21. Łanięta
22. Dobrzankowo
23. Grabowo-Rżańce
24. Ścięciel
25. Czernice Borowe
1. ŚWIĘTE MIEJSCE
 |
| Święte Miejsce. Mogiła na cmentarzu parafialnym. Źródło. |
 |
| Święte Miejsce. Kwatera wojenna zlokalizowana jest na cmentarzu parafialnym, zajmuje północno-wschodnią część cmentarza. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
****************************************************************************
2. BARTNIKI
2. BARTNIKI
 |
| 2. Bartniki. Spoczywają tu żołnierze armii Pruskiej i Rosyjskiej polegli w bitwie przasnyskiej stoczonej w lutym i lipcu 1915 roku podczas I wojny światowej. Cmentarz ogrodzony i odrestaurowany. Na cmentarzu znajduje się kilkadziesiąt mogił. Źródło. |
 |
Bartniki. Cmentarz żołnierzy rosyjskich i niemieckich z I wojny światowej (widok współczesny). Fot. Jarosław Chorzępa. Źródło. |
 |
| Bartniki. Źródło. |
 |
| Źródło. |
***************************************************************************
3. PRZASNYSZ
 |
| 3. Przasnysz, groby żołnierzy z I wojny światowej, których szczątki niedawno odnaleziono, widok z 2003 r.
Źródło: Chorzępa Jarosław, Chorzępa Katarzyna: „Trzy regiony-jeden los…”, op. cit.
|
.jpg) |
| Przasnysz. Na terenie dawnego cmentarza ewangelickiego do roku 1945 byli grzebani zmarli ewangelicy. W latach I Wojny Światowej, na cmentarzu tym pogrzebano również poległych żołnierzy niemieckich. W czasach II Wojny Światowej, grzebano tutaj poległych i zmarłych od ran żołnierzy wojsk III Rzeszy. Ci ostatni zostali ekshumowani na początku lat 90 - tych, i przeniesieni na cmentarz w nieodległej Mławce. Kilka lat temu teren cmentarza został uporządkowany, niestety, nie zachowały się praktycznie żadne materialne ślady po nagrobkach czy miejscach pochówku. W dniu dzisiejszym o przasnyskich ewangelikach przypominają tylko pamiątkowa tablica, i znicze zapalane przez żyjących, których przodkowie spoczywają na tym cmentarzu. Cmentarz przylega do ulicy Makowskiej ( droga krajowa nr 57 ), położony jest pomiędzy zakładem mleczarskim a sklepem Lidl. Źródło. |
.jpg) |
| Źródło. |
.jpg) |
| Źródło. |
SPIS POLEGŁYCH (częściowy):
Off. Stellv. Ruh + 1 nieznany z mob.E/Inf. R. 148 ( II./341 );
Hauptm. von Grzymala z mob.E/Inf. R. 152 ( III./341 );
Vizef. Teschner,
musk. Mademann z mob.E/Inf. R. 129 ( I./343 );
Musk. Blume z mob.E/Inf. R. 175 ( III./343 );
Uffz. Wichman,
musk. Richter, Winkler z mob.E/Gren. R. 5 ( I./344 );
Vizef. Meister, Tenne,
uffz. Adam, Barkay, Klein, Pepke, Tegeler, Weyh, Wienecke, Wille,
gefr. Duden, Jeider, Kruger, Schultheis,
musk. Behrendt, Benn, Bodzin, Brouant, Buser, Decker, Desalme, Didelot, Dubois, Gartner, Hilpert, Igel, Jakob, Kirschnick, Klein, Komossa, Kraft, Legrand, Maler, Mathia, Matthern, Meyer, Muller, Randzio, Ribo, Schafer, Teschmer, Thill, Wotersdorf, Wolf, Zietrow, Zippert + 4 nieznanych z mob.E/Inf. R. 59 ( II./344 );
Oberjager Muhlig,
gefr. Zeiske,
jager Friedrich, Lauer, Meckert, Neubing, Nitzner, Falschen, Schmidt + 1 nieznany z Jag.Batl. 4;
+ kilku ( ???, zapis 'ein Teil der ubekannten Deutschen' ) nieznanych z nazwiska i jednostki żołnierzy.
******************************************************************************
4. BUDY RZĄDOWE: KLIK
******************************************************************************
5. CHOJNOWO
 |
| Chojnowo. Widok ogólny cmentarza. Pochowani są tu żołnierze polegli w bitwie przasnyskiej stoczonej w 1915 roku. Brama wejściowa znajduje się przy trasie Przasnysz - Mława. Część żołnierzy spoczywających w Chojnowie przeniesiono z pobliskiego Kosmowa, gdzie pozostały dwa słupy po bramie wejściowej. Fot. Jarosław Chorzępa. Źródło. |
 |
| Chojnowo. Jedna z mogił na cmentarzu. Fot. Jarosław Chorzępa. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
SPIS POLEGŁYCH:
***********************************************************************
6. KRZYNOWŁOGA MAŁA
 |
Krzynowłoga Mała. Groby rosyjskich żołnierzy, maj 1915.
Zb. Mirosław Krejpowicz.
Źródło: Chorzępa Jarosław, Chorzępa Katarzyna: „Trzy regiony-jeden los…”, op. cit.
|
7. JEDNOROŻEC: KLIK.
****************************************************************************
8. RYCICE
 |
Rycice. Cmentarz niemiecki, stan obecny. Cmentarz zadbany o zarysie prostokąta. Ogrodzenie i postument wewnątrz cmentarza kamienne. Spoczywają tu żołnierze polegli w bitwach przasnyskich w 1915 roku. Fot. Jarosław Chorzępa. Źródło.
|
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
*******************************************************************************
9. NAKIEŁ: KLIK
*******************************************************************************
10. OBRĘBIEC
 |
Obrębiec. Na cmentarzu spoczywają żołnierze polegli w bitwie przasnyskiej oraz w walkach w końcu 1914 roku stoczonych między 24 dywizją piechoty a rosyjskimi oddziałami 4 Armii gen. Schejdemanna z Korpusu Turkiestańskiego. Cmentarz wygląda tak jak grzebano tam żołnierzy, poznać można po wielkości i wieku drzew tam rosnących. Na cmentarzu znajduje się kilka rzędów nagrobków a pośród nich większa płyta na grobie niemieckiego oficera. Cmentarz ogrodzony posiadający od kilku lat tablicę informującą o spoczynku żołnierzy niemieckich i rosyjskich. Fot. Jarosław Chorzępa. Źródło. |
 |
Obrębiec.
Fot. Jarosław Chorzępa. Źródło.
|
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
SPIS POLEGŁYCH:
*******************************************************************************
11. PARCIAKI: KLIK
***************************************************************************
12. KARWACZ
 |
Pierwotny widok rosyjskiego cmentarza przy Karwaczu.
Zb. Jacek Furmańczyk. Źródło: Chorzępa Jarosław: „Przasnysz…”, op. cit.
|
 |
| Karwacz. Cmentarz komunalny. Na terenie cmentarza znajdują się 4 groby żołnierzy z drewnianymi krzyżami na każdym. Na krzyżach wiszą tabliczki z napisami: NIEZNANI ŻOŁNIERZE z 1918 r. Spoczywają tu żołnierze nieznanej narodowości z okresu I wojny światowej, którzy zmarli prawdopodobnie w szpitalu w 1915 r. Szpital znajdował się w koszarach przy ul. Makowskiej. Początkowo zmarłych od ran chowano przy terenie koszar, następnie w późniejszym terminie szczątki przeniesiono na cmentarz w Karwaczu. Źródło. |
 |
| Karwacz. Cmentarz wojenny w lesie. Na cmentarzu spoczywają żołnierze rosyjscy polegli w czasie Bitwy przasnyskiej w 1915 roku. Na cmentarzu nie zachowały się do dziś ślady mogił. Z relacji mieszkańców jeszcze w latach 60-tych na cmentarzu były krzyże i drewniana kapliczka z malowidłami w środku. Prawdopodobne miejsce cmentarza ustaliliśmy na podstawie starej mapy niemieckiej (fot. poniżej) z okresu II wojny światowej. Miejscowi starsi mieszkańcy nie pamiętają dokładnej lokalizacji cmentarza wiedząc tylko, że był przy drodze. Miejsce cmentarza to prawdopodobnie pagórek naprzeciw drogi do Wyrębu Karwackiego. Pokrywa się to z oznaczeniem na starej mapie i meldunkami rosyjskimi które brzmiały: Jadąc drogą na wschód od Karwacza mijasz cmentarz i zaraz za nim skręcasz w lewo do składu bombowego. Kilkadziesiąt metrów za cmentarzem jest skręt w lewo do szkółki leśnej w miejscu której znajdował się kiedyś właśnie skład bombowy. Na cmentarzu spoczywa nieznana ilość żołnierzy rosyjskich. Na cmentarzu stały krzyże prawosławne i nieduża kaplica na podmurówce (podmurówki do dziś nie odnaleziono). Krzyże i kaplica wymalowane były na biało. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
******************************************************************************
13. ŻBIKI
 |
| Żbiki. Cmentarz o zarysie kwadratu posiadający jedną czytelną mogiłę i Kamienny postument z tablicą informacyjną. Teren ogrodzony płotem z metalowych przęseł. Cmentarzyk zadbany pod opieką gminy. Spoczywają tu żołnierze niemieccy polegli w lipcowej bitwie przasnyskiej. Fot. Jarosław Chorzępa. Źródło. |
 |
| Żbiki. Fot. Jarosław Chorzępa. Źródło. |
 |
| Na mogile widnieje czytelny spis poległego żołnierza; GREN. SPIELKAMP, 5. K. R. J. R. 64, † 16.7.1915. Źródło. |
Znalazłam też informacje o kolejnych miejscowościach, gdzie również znajdują się mogiły z I wojny światowej, czego nie wiedziałam podczas pisania pracy 2 lata temu.
14. KOSMOWO
 |
| Kosmowo. Mogiła zbiorowa. Po cmentarzu zostało praktycznie miejsce pochówku żołnierzy niemieckich i rosyjskich poległych w bitwach przasnyskich w czasie I wojny światowej. Szczątki żołnierzy przeniesione zostały na cmentarz do pobliskiego Chojnowa. Obecnie są tylko dwa słupy z zawiasami po bramie cmentarnej, tablica informacyjna o miejscu pochówku a po środku figurka postawiona w późniejszym terminie. Miejsce symbolicznie ogrodzone. Na terenie po byłym cmentarzu jest obecnie pole uprawne. Obiekt dobrze utrzymany pod opieką gminy. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
15. MĄCICE
 |
| Mącice. Pomnik poległych. Napis: "DEN • GEFALLENEN • HELDEN • 1914 - 1918". Źródło. |
 |
| Mącice. Pomnik poległych. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Mącice. Kwatera wojenna, zlokalizowana na dawnym cmentarzu wiejskim. Położony w lesie ok. 30 metrów od drogi. Cmentarz po Niemiecki na pograniczu dawnej granicy z Prusami Wschodnimi. Na terenie cmentarza znajdują się bardzo stare groby dawnych mieszkańców (większość zniszczona). Mogiły pięciu żołnierzy niemieckich znajdują się po prawej stronie od głównego wejścia w dwóch rzędach o kształcie litery L. Wszystkie nagrobki żołnierzy czytelne. Cmentarz zaniedbany, groby mało widoczne, mogiły żołnierzy przykryte mchem. Miejsce atrakcyjne turystycznie, leżące na trasie cytrynowej, która wiedzie po terenach należących przed II wojna światową do Prus Wschodnich. W okolicy natknąć się można na domy starego Pruskiego budownictwa, które na Mazowszu są rzadkością. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
.jpg) |
| Źródło. |
.jpg) |
| Źródło. |
.jpg) |
| Źródło. |
.jpg) |
| Źródło. |
.jpg) |
| Źródło. |
.jpg) |
| Źródło. |
.jpg) |
| Źródło. |
.jpg) |
| Źródło. |
.jpg) |
| Źródło. |
.jpg) |
| Źródło. |
.jpg) |
| Źródło. |
.jpg) |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Mącice. Zdjęcie archiwalne. Źródło. |
*******************************************************************************
16. OPALENIEC
 |
| Opaleniec. Na cmentarzu spoczywają żołnierze niemieccy polegli w bitwie przasnyskiej. W miejscu cmentarza znajduje się betonowy pomnik poległych. Na pomniku widnieje inskrypcja Den Helden des Weltkrieges 1914 - 1918. Niżej pod inskrypcją wypisane są nazwiska poległych. Pomnik znajduje się po prawej stronie drogi nr. 57 pod Opaleńcem jadąc z kierunku Chorzel. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Archiwalne zdjęcie pomnika. Źródło. |
 |
| Lokalizacja pomnika na archiwalnej mapie. Źródło. |
******************************************************************************
17. ZAWADKI/WANDOLIN
 |
| Cmentarz z okresu I wojny światowej między wioskami Wandolin a Zawadki. Po lewej stronie za Przasnyszem jadąc drogą nr. 544 z Przasnysza w kierunku Ostrołęki znajduje się wieś Zawadki. Jadąc drogą asfaltową z Zawadek do Wandolina po lewej stronie tej drogi stoi bardzo stara kapliczka. Na przeciw tej kapliczki znajdował się cmentarz wojskowy żołnierzy z okresu I wojny światowej. Przypadkowo napotkana starsza pani (mieszkanka Karwacza) wspominała, że z relacji Jej rodziców, cmentarz tu napewno był. Dowodzą tego poniższe mapy, na których cmentarz jest oznaczony. W spisie Max Dehnen są tu nazwiska poległych. Spoczywają (lub spoczywali) tu żołnierze niemieckiej 3 dywizji, 24 i 48 pułku piechoty landwehry polegli w czasie odwrotu w lutowej Bitwie przasnyskiej. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Rosyjska mapa z 1936 r. Źródło. |
 |
| Niemiecka mapa z 1943 roku. Źródło. |
SPIS POLEGŁYCH:
- oberjäger Barnewitz,
- jäger Joksch, Wlodarzyk vom. Jäg. Batl. 4,
- Arzin Solis (prawdopodobnie jäger Martin Tobis vom. Jäg. Batl. 4).
*************************************************************************
18. OSÓWIEC SZLACHECKI
 |
| Osówiec Szlachecki. Od Osówca Szlacheckiego w kierunku Góry Osowieckiej (punkt widokowy) prowadzi polna droga. Przy drodze znajduje się nieduże wzniesienie a na nim skwer. Jest to miejsce cmentarza wojennego. Miejsce nie obrabiane rolniczo do dziś. Z relacji mieszkańców Osówca, w okresie międzywojennym na cmentarzu stał krzyż. Ogrodzenia nikt nie pamięta ponieważ mogło go nie być. Starsi mieszkańcy Osówca wiedzą o tym cmentarzu i nie pamiętają nawet z przekazu rodziców o jakichkolwiek wykopaliskach czy ekshumacjach w tym miejscu. Do dziś nikt nie obrabia tego miejsca ani nie wycina drzew. Miejscowi teren cmentarza nazywają ziemią niczyją. Po oględzinach miejsca ewidentnie widać, że teren nieruszany od wielu lat a nieduże wzniesienie typowe dla tego typu cmentarzy. Z relacji starszej Pani mieszkającej niedaleko, kiedyś wzniesienie było jakby wyższe i kształtniejsze. Cmentarz powstał najprawdopodobniej na początku 1915 roku ponieważ trwały tu ciężkie walki w czasie bitew przasnyskich (lutowej i lipcowej). Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Cmentarz w Osówcu Szlacheckim na niemieckiej mapie z 1915 r. Źródło. |
 |
| Cmentarz oznaczony na mapie rosyjskiej z 1936 roku. Źródło. |
*****************************************************************************
19. LESZNO
 |
| Leszno. Na skraju lasku "Grabówiec" za wsią znajduje się cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej o pow. 0,2 ha, na którym spoczywa 80 żołnierzy niemieckich i nieznana ilość żołnierzy rosyjskich. Liczba pochowanych tu żołnierzy rosyjskich jest dużo większa niż niemieckich. Cmentarz o charakterystycznym dla tych obiektów wyglądzie czyli: nasyp ogrodzony wałem z ziemi. Wnętrze obiektu nie posiada żadnych mogił ani krzyży. Z relacji świadków, jeszcze w latach 70-tych znajdowały się tu drewniane krzyże. Brama cmentarza znajdowała się od zachodniej strony, dowodzi temu charakterystyczny wyłom w wale. Źródło. |
 |
| W czasie bitew przasnyskich w lutym i lipcu 1915 roku walczyły tu oddziały: Luty - niemieckie: I Korpus Rez., 36. Dywizja Piechoty i rosyjski I korpus Syberyjski Lipiec - niemiecka 35. Dywizja Piechoty i rosyjska 11. Dywizja Syberyjska i pułki turkiestańskie z I Korpusu Turkiestańskiego. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
SPIS POLEGŁYCH:
- Musk. Dawidowski vom mob. E./Inf.R. 129
******************************************************************************
20. OBRĄB
 |
| Obrąb. Przed wjazdem do wioski po lewej stronie, przed mostem na rzece Węgierka, jadąc od trasy Przasnysz - Mława znajduje się biała kapliczka. Za kapliczką jest zielony skwer w kształcie kwadratu. Skwer ten to pozostałość po cmentarzu z okresu I wojny światowej. Po przeciwnej stronie drogi znajdował się młyn na Węgierce. Do dziś nie wiadomo czy spoczywają tu żołnierze czy zostali przeniesieni gdzie indziej. W każdym bądź razie jest to miejsce pochówku żołnierzy narodowości rosyjskiej i niemieckiej, którzy polegli w czasie walk o Przasnysz w grudniu 1914 oraz lutym i lipcu 1915 roku. Źródło. |
 |
| W Obrębie w końcu 1914 i do połowy 1915 r. walczyły oddziały niemieckiej 35 Dywizji Piechoty, 24 DP, 36 Rezerwowej DP, 1 Gwardyjskiej Dywizji Piechoty oraz rosyjskie 41, 43 Pułki Syberyjskie z 11 Dywizji Syberyjskiej oraz oddziały z Korpusu Turkiestańskiego. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Na polskiej mapie WIG 1930r. widać wyraźnie oznaczony cmentarz w Obrębie, Obrębcu i Chojnowie. Źródło. |
 |
| Na rosyjskiej mapie z 1936 r. widać wyraźnie oznaczony cmentarz w Obrębie, Obrębcu i Chojnowie. Źródło. |
21. ŁANIĘTA
 |
| Łanięta. W Łaniętach po lewej stronie drogi za przystankiem autobusowym, jadąc w kierunku Krzynowłogi Małej znajduje się wzniesienie. Na wzniesieniu stoi kapliczka a za nią pole uprawne w kształcie prostokąta. W miejscu tym znajduje się zapomniany cmentarz z okresu I wojny światowej. Na przełomie 1914/1915 roku Łanięta oraz okoliczne wioski znajdujące się wówczas na pograniczu niemiecko-rosyjskim znalazły się w epicentrum walk. Wówczas zadecydowano o miejscu pochówku poległych żołnierzy przy czym wybrano owy pagórek. Na pagórku prawdopodobnie już wtedy znajdowała się kapliczka (istniejąca do dziś) co wpływało nie rzadko na decyzję dowództwa niemieckiego o lokalizacji cmentarzy. Po wyparciu Rosjan z okolic Przasnysza w lipcu 1915 roku cmentarz ogrodzono drewnianymi przęsłami, postawiono krzyże na mogiłach i zbudowano wysoką drewnianą bramę. Z relacji świadków w okresie międzywojennym na cmentarzu ułożono szeregi betonowych ekranów z nazwiskami, nr. jednostek i datami śmierci żołnierzy a cmentarz ogrodzono słupkami kamiennymi połączonymi metalowym prętem kwadratowym. Inwestycja ta została sfinansowana po części ze środków niemieckich a wykonana na zlecenie władz lokalnych. W czasie II wojny światowej ludność Łaniąt oraz okolicznych miejscowości została wysiedlona a wsie zrównane z ziemią na potrzeby niemieckiego poligonu. Z relacji miejscowych mieszkańców ludzie powracający po wojnie do swoich domów (raczej miejsc) zabrali się za odbudowę domów a ekrany z nazwiskami nie rzadko służyły jako budulec. Do dziś zachował się tylko jeden ekran znajdujący się prywatnych zbiorach. Starsi mieszkańcy wspominali iż w okresie II wojny kopano w tym miejscu a kości gdzieś wywieziono. Według niemieckiej dokumentacji można odczytać, że szczątki przeniesiono do na cmentarz zbiorczy do Rycic. Źródło. |
 |
| Jeżeli wszystko pójdzie zgodnie z planem to z inicjatywy lokalnych władz powstanie w tym miejscu tablica upamiętniająca chowanych tu żołnierzy. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Początkowo w Łaniętach powstał nasyp obłożony kamieniami a na środku postawiono duży krzyż. Zb. Mirosław Krejpowicz. Źródło. |
SPIS POLEGŁYCH:
Grenadier Regiment Nr 119
1 kompania
Otto Blumenstock 13.6.1915
Jackob Werner 13.6.1915
Julius Gille 28.6.1915
2 kompania
Jackob Har 10.7.1915
Gottlieb Schweizer 15.6.1915
Gefr. Georg Gartmaier 15.6.1915
Rudolf Hezel 15.6.1915
3 kompania
Karl Maier 26.6.1915
Ernst Hack 31.5.1915 – w transporcie do lazaretu
4 kompania
Hermann Gottschalk 12.7. 1915
Friedrich Lang 13.6.1915 - w transporcie do lazaretu
Gustav Mornhinweg 25.6.1915 - w transporcie do lazaretu
Karl Sigle 12.6.1915 - w transporcie do lazaretu
5 kompania
Wilhelm Falch 28.6.1915
Johann Finck 13.7.1915
Wilhelm Jehle 14.7.1915
Karl Mayer 27.6.1915
6 kompania
Xaver Frey 16.6.1915
Ludwig Pfeiffer 16.6.1915
August Rüger 25.6.1915
7 kompania
Adolf Beck 25.6.1915
Paul Epple 26.6.1915
Otto Ginader 28.6.1915
Konrad Scheuermann 28.6.1915
8 kompania
Artur Lang 29.6.1915
Gottlob Lutz 25.6.1915
Alfred Prüger 16.6.1915
Johannes Setz 16.6.1915
9 kompania
Fahnr. Richard Fischer 19.6.1915
Wilhelm Maurer 16.6.1915
10 kompania
Gottlob Braun 20.6.1915
12 kompania
Gefr. Karl Aißlinger 14.7.1915
Inne pułki piechoty
- musk. Emil Hoffmann 9/R. J. R. 253 (Reserve-Infanterie-Regiment Nr. 253) - Rezerwowy Pułk Piechoty.
- Karl Merker porucznik rezerwy zm 19.04.1915 z witemberskiego pułku artylerii polowej nr 65
- Eugen Lindermann kapral zm. jw. też lazaret z witemberskiego pułku artylerii polowejn r 65
Polegli z dywizji Wernitza:
- Gefraiter. Preuß,
- Dominki, Kolodzinski, Kruse, Lutz, Neuser, Potreck, Schmidt, Senff i Taube z Erzatz./Inf.-
R. 152 (późniejszy IR 341);
- Brellert i Kaesler z Erzatz./Inf.R. 148 (IR 341);
- Offz.Stellv. Henke, Uffz. Dreyer, Musk. Kruse, Kurzynski i Strümpler z Erzatz./Res.Inf.R. 34 (IR 342) oraz 49 nieznanych niemieckich żołnierzy.
******************************************************************************
22. DOBRZANKOWO
 |
| Dobrzankowo. Na końcu wsi po prawej stronie jadąc trasą 57 w kierunku Makowa Maz. znajduje się figurka przydrożna z 1710 roku. W czasie bitew przasnyskich dookoła Dobrzankowa rozsianych było wiele ciał poległych żołnierzy rosyjskich i niemieckich. Miejscowa ludność nie wiedząc gdzie ich zagrzebać obrała sobie ową figurkę przydrożną na miejsce pochówku uznając ją za święte miejsce godziwe dla zmarłych. Ofiary tu grzebane to żołnierze 2, 3, 4 pułku syb. z I Korpusu Syberyjskiego i Niemieckiej 36 i 26 Rezerwowej Dywizji Piechoty polegli w 25 lutego i 14 lipca 1915 roku w czasie ciężkich walk na lini Leszno - Dobrzankowo. Źródło. |
 |
| Krótka relacja uważanego za zaginionego Heinricha Mullera, który zdołał przyprowadzić do swojego obozowiska 3 armaty. 'Pozostawiono mnie u piechoty w Lesznie, ponieważ zrobiło mi się żal naszych dobrych dział, które właśnie teraz powinni dopaść Rosjanie. Za Lesznem rozłożyła się obozem bateria 36. rezerwowego pułku artylerii. Zameldowałem dowódcy baterii, że muszę jeszcze sprowadzić nasze 10-centymetrowe armaty i poprosiłem go o cztery pojazdy z przyczepą. Po krótkiej krzątaninie obiecał mi i załatwił kilku piechurów jako załogę towarzyszącą. O godzinie 23.00 mieliśmy zabezpieczone trzy działa i przodek działowy czwartego. Rosjanie najpierw strzelali, gdy wykazywaliśmy aktywność, ale z racji ciemności nie trafili. Naszego czwartego działa bez przodka działowego nie udało się uratować. Dlatego podpełznąłem z dwoma piechurami przez lasek na brzuchu na tyły rosyjskich stanowisk i około 40 metrów dalej, przez okopy wypełnione po kolana śnieżną breją, aż do armaty. Zdjęliśmy z niej jej przyrządy celownicze oraz iglicę i rozpoczęliśmy odwrót. Rosjanie silnie nas ostrzeliwali, ale nie trafili' 25 lutego 1915 roku I Korpus Syberyjski zdobył Dobrzankowo biorąc 2 000 jeńców i 20 dział wycofując się z Dobrzankowa 14 lipca tego roku. Źródło. |
 |
| W czasie II wojny światowej figurka została uszkodzona przez niemiecki oddział pancerny. Niemcy opasali figurkę i wyrwali za pomocą czołgu. Po wojnie, kowal niejaki pan Wenda, zbierając mieszkańców wsi z ich pomocą naprawił uszkodzony kamień zakładając metalową opaskę (będącą na kamieniu do dziś) ustawiając figurę w tym samym miejscu. Do dziś nie wiadomo czy ofiary walk zostały ekshumowane, czy spoczywają nadal w tym miejscu. Źródło. |
*******************************************************************************
23. GRABOWO-RŻAŃCE
 |
| Grabowo-Rżańce. Mogiła zbiorowa nieznanych żołnierzy znajduje się na prywatnej posesji po prawej stronie jadąc od Krzynowłogi Małej w kierunku Janowa. Spoczywają tu nieznani żołnierze z I wojny światowej oraz siedmiu żołnierzy Polskich (z relacji sąsiadki posesji) z Dywizji Syberyjskiej poległych w walkach z bolszewikami. Miejsce ogrodzone metalowym płotem, w środku leży płyta betonowa z napisem: 'GRÓB NIEZNANEGO ŻOŁNIERZA'. Na płycie ułożone w kształcie litery X dwie szable. Miejsce zadbane, pod opieką sąsiadki. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
24. ŚCIĘCIEL
 |
| Ścięciel. Pierwszy młodszy cmentarz znajduje się w lesie na północ od wsi. Po cmentarzu zostało tylko kilka starych grobów i część ogrodzenia ze słupami na których umieszczona była brama. Z relacji mieszkańców spoczywała tu lub na tym drugim cmentarzu nieustalona liczba żołnierzy niemieckich poległych na początku I wojny światowej, których przeniesiono na cmentarz w Mącicach. Teren bardzo zaniedbany. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Ścięciel. Drugi cmentarz znajduje się po prawej stronie drogi jadąc od wsi polną drogą na północ. Cmentarz praktycznie nie istnieje, teren jest zarośnięty i ciężko dostępny. Na cmentarzu są ślady kilku bardzo starych grobów. Nic nie wiadomo o spoczywających na nim. Z relacji mieszkańców wynika, że mogli tu leżeć żołnierze niemieccy polegli w I wojnę światową przeniesieni później do Mącic. Żołnierzami mogli być okoliczni mieszkańcy. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
25. CZERNICE BOROWE
 |
| Czernice Borowe. Po cmentarzu zachowały się jedynie dwie nieczytelne płyty o wymiarach 53 x 42, reszta została usunięta w trakcie budowy. Mogiły znajdują się na cmentarzu parafialnym obok pomnika Nieznanych Żołnierzy. Na cmentarzu spoczywa Stanisław Chełchowski. Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
 |
| Źródło. |
**************************************************************************
Wiersz „Rocznica 11 XI 18-11 XI 19” . Źródło: Głos Ziemi
Przasnyskiej. Nr 3 z 14 XI 1919 r.
Rocznica!...
O, czyje serce
mocniej nie zabije
I oko łzą nie
zajdzie na ten dźwięk?...
Wolności
rok!... Jednak jeszcze żyje
W pamięci
przeszłość, co tchórzliwy lęk
W duszach
spodlonych przez niewolę budzi
Ta przeszłość
mam, czy dla słabych ludzi
Golgotą była, a
dla mocnych-piekłem,
Bo nawet na
myśl zrzucano pęta
I, pastwiąc się
w szaleństwie wściekłem,
Pluto nam
twarz!...
Lecz wolność… wolność
święta
Jak gwiazda w
nocy przyświecała stale,
Była marzeniem,
celem, piękną bajką,
Której wróg nie
zmógł, choć wyprawiał bale
Z lasem
szubienic, pięścią i nahajka!...
Lecz tylko
gwiazdą, tylko bajka złotą,
Była ta
wolność, bo wróg życie dusił,
Wszędzie
zgnilizny rozlewając błoto,
Do czynów
podłych złotem krwawem kusił
Judaszów…
I niepewny życia, czci i
mienia
Krwią brocząc,
leżał naród u najeźdźcy nóg
Kryjąc swe
myśli, troski i marzenia,
Szepcząc
modlitwy cicho, bo nie słyszał wróg!
Nie jeden
wątpił wtedy… Drżała słaba ręka
I brakło sił do
walki męczeństwa;
W duszy jęczała
wciąż wessana z mlekiem męka,
A usta bały się
słów skargi i przekleństwa!
I tylko
serce-Polskie Serce-żyło-
To serce
czarodziejskie, co ma oczy boskie,
Przed którem
rozum-niczem¸ które wciąż wierzy
Choć duszę
zatruwały nieraz chwile gorzkie!...
To Serce, które
nigdy jeszcze nie zwątpiło,
Które nie wątpi
w najstraszniejszej chwili,
Gdy się
zdawało¸ że ratunku już nie było:
Gdy wciąż
wrogowie podle się pastwili,
Gdy świat się
śmiał z dziecinnych polskich snów.
Krzyżak
Ojczyznę dusił ręka silną,
Jęczało w
szponach bolszewickich Wilno,
Lub krwawił się
waleczny Lwów!...
O Serce Polskie!... Czarodziejską mocą
Nawet robakom
skrzydła Ty nadajesz,
I tyle mąk, i tyle
szczęścia Ty dajesz,
Że nawet
dziecię idzie w bój z przemocą
Z uśmiechem
jasnym!... Tyle świętej siły
Masz w sobie,
Serce, że kajdany kruszysz
Na nie-gwałt
podły!... Na nic uśmiech zgniły
Wroga i kłamcy
czujność zawsze zbudzisz!...
Można zapomnieć
na obczyźnie mowy,
Wiarę swa
sprzedać honor i sumienie,
Lecz tylko
jedno Twoje uderzenie,
I człowiek
budzi się do życia jak nowy:
Westchnienie
pierś podnosi… biegnie łza pokuty…
I krzyczy cos:
Tyś polak!-Polski synem!...
I próżno wtedy
wróg chce pieniądz dać zatruty,
Lub grozi
pięścią, batem, karabinem!...
O, Serce
Polskie!... Twój to rzucił głos
W walki
szalonej wir tysiące dusz walecznych!...
By spłonął ich
ofiarny, święty stos
Ku chwale Tej,
co ma rycerzy wiecznych!...
Za Twym
rozkazem lepsi szli młodzieńcy
Drogą krzyżową
ojców swych i dziadów
I krzyczał
tłum: „wariaci i szaleńcy!”…
I ciągle drwił
z ofiary tych „wariatów”!...
Lecz ojców krew
zmieszała się z krwią synów,
I matek łzy-ze
łzami biednych cór,
I powstał C z y
n –dziecię ofiarnych czynów,
I w gruzy padł
niewoli ciężkiej mur!...
…………………………………………………….
Jutrzenka
zajaśniała!...
…………………………………………………….
I minął rok… I
szlakiem Batorego
Zwycięskie
wojska idą śmiało na wschód,
I ze zdumieniem
patrzy dumny zachód
Na lot
wspaniały ten Orła Białego!...
Zwolniony Lwów
oddycha pełną piersią,
Bo Rusin już
nie knuje czelnych zdrad
W Poznańskiem
też nie ciąży pruski bat,
I chwali Boga
lud pobożną pieśnią!...
A Litwa wita
też wolności świetnej boskość,
W wdzięczności
swej królewska i wspaniała,
Krwią W
odpowiedzi własną zaznaczając polskość,
Syna
lepszego-Wodza-Polsce dała!...
I tylko Śląsk,
Pomorze i Mazury
Mają w swem
ciele wraże wciąż pazury!...
Coraz to dalej, co raz szerszem kołem
Wolności słońce
rzuca swe promienie
I z kresów lud
z pogodzonym czołem
Niesie swym
braciom szczere pozdrowienie!...
Ale zwabieni
ciepłem tej wolności
Skądciś z
podziemi gady wypełzają
I jad hańbiący
wszędzie rozlewają
W ślepocie swej
i płazów podłej złości!...
I hymn
dziękczynny wyzwolonych ludów
Cichnie we
wrzaskach hańby i szaleństwa,
I wszędzie
widać całe morze brudów
I tylko słychać
jęki i przekleństwa.
Tłuszczy,
pieniędzy i żądnej wrzawy
I pusty śmiech
bawiącej się Warszawy!...
Lecz nie jest dziwnem tłumów
rozbestwienie
Bydło jarzmione
słucha tylko bata,
Ślepy nie pozna
nawet swego brata
Śpiew dla
głuchego zginie bez wrażenia!...
I chociaż niebo
szpecą ciemne chmury
I słychać
grzmoty zwiastujące burzę,
Choć naród drży
zmęczony i ponury,
Otucha-moc
wstępuje w czysta duszę!...
Bo z tą
chmurą-słonce lśni Wolności!...
Bo w Sercu
Polskiem odblask tego słońca!...
Bo Chwale
Polski być nie może końca,
Gdyż się
zrodziła z ofiar krwi i kości!...
Więc-w górę
Serce, choć z krwawiącą blizną,
Słowa przysięgi
szepcząc w duszy szczerze!...
Ku szczęściu
nas i świata-żyj Ojczyzno!...
Żyj
Nieśmiertelna w Chwale i Ofierze!...
…………………………………………….
O, Polsko,
żyj!....
See you next time! :)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz